Levenscyclusdenken bij woco’s: de pilot-impasse voorbij.

Woningcorporaties experimenteren volop met levenscyclusdenken. Toch komen initiatieven vaak nog niet uit de pilotfase. Dit komt mogelijk doordat levenscyclusdenken binnen de corporatie nog te weinig integraal wordt opgepakt. Daardoor worden bedrijfsmatige, technische en financiële concepten, zoals ketensamenwerking, circulair renoveren en TCO, niet praktisch op elkaar afgestemd.
Om te zien welk gesprek over levenscyclusdenken ontstaat wanneer je mensen binnen één corporatie uit verschillende disciplines samenbrengt en welke barrières en versnellers zij belangrijk vinden, hebben die lectoraten van de Hogeschool Utrecht (Normatieve Professionalisering, Co-design en Nieuwe Energie in de Stad) in een KIEM-subsidieproject (januari- oktober 2021) de interne dialoog ontsloten bij drie corporaties: Bo-Ex, Rochdale en Wonion.
Methode
Om tot een dialoogtool te komen werd per corporatie minstens één directielid, asset manager, financial controller en projectleider duurzaamheid/ circulariteit geïnterviewd (tussen maart en juni 2021). Vervolgens werd de eigenlijke gesprekstool ontwikkeld. De inhoud varieerde, maar de vorm was telkens hetzelfde: een kaartenset, bestaande uit gemiddeld 30 kaarten met daarop de meest genoemde barrières en versnellers, verdeeld in zes categorieën: organisatorisch, sociaal-cultureel, branche, financieel, regulatief en overig (zoals ‘bewoners’). Drie online groepsgesprekken werden gevoerd in juni 2021. De resultaten werden gevalideerd in een expertsessie op 9 juli 2021.
Resultaten
De gesprekken leverden een interessante opsomming van barrières en versnellers op. De vorm waarin de dialoog is gevoerd, namelijk de transdisciplinaire dialoog, bleek voor corporaties echter de grootste meerwaarde. Het samen benoemen wat levenscyclusdenken is en wat eenieder daarin kan bijdragen, was een belangrijk leer- en bewustwordingsproces. Ook het in groepsverband bespreken van ieders eigen barrières en versnellers werd als positief ervaren.
Tijdens de dialogen bleek het lastig om niet in abstracte termen te vervallen. Het bleek moeilijker dan gedacht om het gesprek te voeren over de implicaties van deze versnellers en barrières voor de dagelijkse praktijk. De individuele gesprekken hielpen ons als onderzoekers om vanuit ieders eigen discipline te laten spreken en dit samen te brengen in een kaartenset. De gesprekstool bleek een interventie op zich. De generieke resultaten zijn beschikbaar in een online kaartenset voor geïnteresseerde corporaties.

Woningcorporaties (woco’s) trachten een bijdrage te leveren aan een duurzaam gedreven, volledig circulaire economie in 2050. Daartoe voeren zij tools in zoals kennis over circulair bouwen of ketensamenwerking. Die verzameling tools wordt in dit onderzoek levenscyclusdenken genoemd. Het invoeren van levenscyclusdenken vraagt om een systemische verandering die complex is en transdisciplinair en praktische veranderingen op alle hiërarchische lagen binnen de woco. Daartoe is een dialoog nodig tussen die lagen, die momenteel ontbreekt. Dit leidt tot de onderzoeksvraag:

Op welke wijze kan binnen de interne keten van woningcorporaties de dialoog worden gefaciliteerd over het structureel invoeren van levenscyclusdenken?

Binnen het consortium van woningcorporaties (Wonion, Mitros), partners (HEMUBO, Van Wijk Vastgoedonderhoud) en experts (dr. ir. Ad Straub en Gijs van Mil) ontsluiten we een dialoog tussen projectleider, asset manager, directie en/of beleids- of strategiemedewerker en financiën over de gevolgen van levenscyclusdenken op de interne organisatie van woningcorporaties. Vervolgens wordt onderzocht of SNA als basis kan dienen voor een dialoogtool die in een groter onderzoek kan worden doorontwikkeld.
De beoogde resultaten zijn:

1) Een leer- en bewustwordingsproces onder beroepsprofessionals uit verschillende hiërarchische lagen en afdelingen van woco’s door het openen van de dialoog over de betekenis van levenscyclusdenken in hun werkpraktijk;
2) Een visuele omschrijving (SNA) van de complexiteit van levenscyclusdenken bij woco’s;
3) Netwerkvorming en vraagarticulatie voor het opstarten van een groter project (bijv. RAAK-Publiek) waarin de bredere productieketen wordt meegenomen;
4) Een digitaal prototype (app) dat woco’s in staat stelt zelf een SNA te maken om de dialoog op gang te brengen.

Naast doorwerking in onderzoek werkt het project direct door in de onderwijspraktijk van de HU-Master of Urban Area Development. De hierboven genoemde woningcorporaties zijn opdrachtgever voor masterstudenten. Het activiteitenplan is gekoppeld aan de looptijd van de cursus “Strategisch beheer”.