Van Crisismanagement naar Risicomanagement in de agrarische sector

Het effect van klimaatverandering is actueler dan ooit, vooral voor agrarische ondernemers. De droogte, hitte, zeespiegelstijging, wateroverlast en latere nachtvorst hebben impact op de landbouwsector. Agrarische ondernemers reageren veelal vanuit crisismanagement op effecten van klimaatverandering. Wanneer de problemen er zijn, vinden zij een oplossing, vaak ad hoc en voor het eigen bedrijf. Door bewustwording omtrent klimaatrisico’s en vanuit een (langere) termijnvisie handelen, is de agrarische ondernemer voorbereid op de effecten van klimaatverandering en kunnen potentiële risico’s ook kansen zijn.
De doelstelling van het onderzoeksproject is beantwoording van de vraag: “Hoe kan de ondernemer goed zicht krijgen op de risico’s van klimaatverandering op het eigen bedrijf en welke handelingsperspectieven heeft de ondernemer om die risico’s te beperken, met inachtneming van andere transitievraagstukken?”
De hoofdvraag is verdeeld in drie deelvragen met corresponderende werkpakketten. Het eerste werkpakket geeft inzicht in risicomanagement en aspecten die daarbij aan de orde komen op bedrijfs-, keten-, en gebiedsniveau. Het tweede werkpakket levert hulpmiddelen om agrariërs handelingsperspectieven te bieden ter voorbereiding op klimaatverandering. In het derde werkpakket wordt geanalyseerd hoe, en met welke middelen, agrarische ondernemers doeltreffend in het proces van aanpassing begeleid kunnen worden. Gedurende het project leveren werkpakketten input aan elkaar ter afstemming van resultaten. Om praktijkrelevantie van projectresultaten te waarborgen wordt vanaf het begin uit praktijkcasussen informatie opgehaald en nauw samengewerkt met de agrariërs. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van bedrijfsnetwerken, platform Groen Kennisnet en tools.
Het consortium bestaat uit Hogeschool Inholland, HAS hogeschool, Van Hall Larenstein, Aeres Hogeschool, NHL-Stenden, Delphy, Waterschap Aa en Maas en Proefbedrijf Randwijk BV. Er is samenwerking met agrarisch ondernemers, mbo’s, publieke organisaties, en praktijkorganisaties. Beoogd wordt om crisismanagement plaats maakt voor risicomanagement, en waarin kennis wordt omgezet naar pro-actief handelen in de praktijk. Daarnaast levert het project input op voor het groene beroepsonderwijs.

Het projectteam startte in 2022 met een vraag uit de praktijk: Hoe kan de ondernemer goed zicht krijgen op de risico’s van klimaatverandering op het eigen bedrijf en welke handelingsperspectieven heeft de ondernemer om die risico’s te beperken, met inachtneming van andere transitievraagstukken?
Veel ondernemers vroegen zich af of de gevolgen van klimaatverandering niet te groot worden om individueel te dragen. Wie is nodig om problemen als verzilting, verdroging, wateropslag of de bestrijding van ziekten en plagen aan te pakken? Daarbij is het ontwikkelen van risicoperceptie, houding en gedrag essentieel.
Uit gesprekken, interviews en bijeenkomsten bleek dat niet alle agrariërs klimaatverandering als bedreiging zagen. Extreme weersomstandigheden werden vaak herkend, maar soms ook gerelativeerd (“mijn vader had ook wel eens een droge zomer”). Maatregelen werden vaak genomen op het moment dat het probleem er al was. Toch groeit het bewustzijn. In vakbladen, studentprojecten en bijeenkomsten zien we steeds meer aandacht voor de effecten en risico’s van klimaatverandering. Ondernemers worden zich bewuster van de noodzaak tot handelen. Voor de groep bewuste ondernemers zijn praktische handvatten en tools belangrijk. Ze staan open voor perspectieven die helpen bij het aanpassen van hun bedrijfsvoering. Belangrijk hierbij is dat deze informatie en tools komt van de partner die wordt vertrouwd.
Adviseurs spelen een belangrijke rol het proces van bewustwording en handelingsperspectief. Naast het directe contact met de agrariër, is de route via de adviseurs dan ook bewandeld om de ondernemers te bereiken. Onze derde doelgroep zijn studenten, de ondernemers van de toekomst. Zij zitten op dit moment in onze collegebanken.
Er is veel aandacht besteed aan de drie doelgroepen zodat nieuwe kennis doorstroomd. In ons project is onderzocht welke tools en hulpmiddelen de doelgroep nodig heeft en wil gebruiken. Tools zijn nu geschikt en goed beschikbaar voor zowel ondernemers, adviseurs, docenten en studenten.