© 2024 SURF
Om leerlingen een compleet beeld van de werkelijkheid te geven zijn verhalen vanuit verschillende invalshoeken en vanuit verschillende perspectieven essentieel (Adichie, 2009). Diversiteit van de kinder- en jeugdliteratuur is dan ook van groot belang (Sims Bishop, 1990). Kinderen moeten zichzelf enerzijds kunnen herkennen in de verhalen die zij lezen: verhalen moeten dienen als spiegels. Anderzijds is het ook belangrijk dat verhalen vensters zijn op níeuwe werelden en onbekende denkbeelden. Als lezers zich verbinden met deze nieuwe werelden, dan kunnen deze verhalen beschouwd worden als sliding glass doors.
In de verschillende onderzoeksactiviteiten die zijn ondernomen in het postdoconderzoek blijkt dat derde- en vierdejaars pabostudenten goed in staat zijn om activiteiten te ontwerpen bij een verhaal of boek die de kinderen in hun stage- of LIO-klas uitnodigen tot multiperspectiviteit en empathie. Uit hun reflecties op deze lesactiviteiten blijkt dat zij zich realiseren dat het gesprek over het gelezen verhaal essentieel is en dat het lastig kan zijn om goede vragen te stellen.
Ook het eigen vermogen tot multiperspectiviteit van pabostudenten is onderzocht. Uitgangspunt daarbij was dat het eerst zelf ervaren van multiperspectiviteit een belangrijke stap voor aankomend leerkrachten kan zijn op weg naar het stimuleren van multiperspectiviteit bij de leerlingen in hun klas. Uit het boekenclubproject bleek dat vierdejaars pabostudenten aan de hand van een verhaal in staat zijn om het perspectief aan te nemen van anderen, ook als die ander in een ‘onbekende’ wereld leeft. In het verlengde daarvan kan het lezen van verhalen bijdragen aan het doorbreken van het dominante verhaal. Uit de gesprekken bleek dat het lezen van verhalen kan uitnodigen tot het onderzoeken van de eigen identiteit, taal en de samenleving.
De bevindingen hebben geleid tot het opzetten en verder vormgeven van het onderzoeksthema Critical literacy. Ook na het postdoconderzoek zal hier een vervolg aan worden gegeven.
Door verhalen kunnen kinderen leren zich te verplaatsen in andere mensen en ze kunnen andere werelden, culturen en denkbeelden leren kennen. Het begrijpen van verhalen vraagt om inlevingsvermogen in de verschillende perspectieven van de personages. Dit ‘zich verplaatsen in anderen’ laat zich verbinden met de burgerschapsopdracht in de Wet op het primair onderwijs. Volgens de Inspectie van het Onderwijs (2016) geven scholen invulling aan burgerschapsonderwijs, maar weinig plan- en doelmatig. Hier liggen dus kansen voor verbetering. In dit postdoc-onderzoeksvoorstel staat de vraag centraal hoe het werken met verhalen verdieping zou kunnen geven aan zowel het verhaalbegrip als aan burgerschapsvorming, specifiek aan inlevingsvermogen en multiperspectiviteit. Expliciet wordt gekeken hoe dit bij de jongste basisschoolkinderen kan. De onderzoeksvraag is ingebed in het Kenniscentrum Spelend en Onderzoekend Leren en wordt onderzocht door literatuurstudie en gerichte gesprekken met (aankomend) leerkrachten en leesexperts. Samen met (aankomend) leerkrachten worden handvatten en good practices ontworpen voor de inzet van verhalen bij het tegelijkertijd stimuleren van lees- en burgerschapsdoelen. Parallel hieraan wordt onderzocht hoe opleiders verhalen kunnen benutten om te werken aan multiperspectiviteit bij aankomend leerkrachten. Verwacht mag worden dat studenten die zelf hebben ervaren hoe verhalen kunnen bijdragen aan multiperspectiviteit en inlevingsvermogen dit ook gemakkelijker kunnen toepassen in hun eigen (lees)onderwijs. Dit onderdeel van het postdoc-onderzoek zal worden onderzocht door met studenten verhalen te lezen en focusgesprekken te voeren over hun leeservaringen, aangezien gebleken is dat teksten bediscussiëren goede mogelijkheden biedt om de visie van aankomend leerkrachten op cultureel sensitief lesgeven verder vorm te geven (Hall, 2009). Het onderzoek draagt bij aan de (inhoudelijke) verbinding tussen de onderzoekslijnen Diversiteit en Kritisch Burgerschap en Jonge Kind en integratie van doelen voor studenten in de opleiding. Het onderzoek levert diverse wetenschappelijke en publieksartikelen op, alsmede een website voor de onderwijspraktijk met een methodiek en good practices.