ZORG AFSTEMMEN OP GEZONDHEIDSVAARDIGHEDEN IN DE GEBOORTEZORG: ZANGG

Adequate gezondheidsvaardigheden van (aanstaande) ouders zijn onontbeerlijk voor een gezonde toekomst
voor henzelf en hun kind. In Nederland heeft 25% van de mensen beperkte gezondheidsvaardigheden. Zij
hebben moeite met het vinden, begrijpen, beoordelen en gebruiken van gezondheidsgerelateerde informatie.
Beperkte gezondheidsvaardigheden bij (aanstaande) ouders worden geassocieerd met slechtere uitkomsten
voor moeder en kind. Zorgverleners vinden het vaak moeilijk om de gezondheidsvaardigheden van ouders in
te schatten en kunnen hierdoor ook de zorg niet altijd voldoende afstemmen op de ouders. Beperkte
gezondheidsvaardigheden zijn complex en lastig te veranderen. In het onderzoeksproject ZANGG (Zorg
AfstemmeN op Gezondheidsvaardigheden in de Geboortezorg) is gefocust op wat de zorgverlener kan doen
om de zorg goed af te stemmen op (aanstaande) ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden. Middels
het iteratieve proces van participatief actieonderzoek is in co-creatie met (aanstaande) ouders,
verloskundigen, kraamverzorgenden en experts gewerkt aan twee doelen.
Doel 1 was het doorontwikkelen, verspreiden en evalueren van het gespreksinstrument de CHATgeboortezorg. De CHAT-geboortezorg helpt zorgverleners bij inzicht krijgen in de gezondheidsvaardigheden
van de (aanstaande) ouders. Het is een A4-kaart waarop voorbeeldvragen en voorbeeldobservaties voor
zorgverleners staan binnen vier domeinen waarbinnen ouders beperkte gezondheidsvaardigheden kunnen
hebben. De domeinen zijn: 1) Ondersteunende relatie met zorgverleners, 2) Ondersteunende relatie met
sociale omgeving, 3) Informatie vinden, begrijpen en gebruiken, 4) Huidig gezondheidsgedrag en
gezondheidsbevordering.
Doel 2 was het verzamelen en evalueren van geschikte werkwijzen om in de dagelijkse zorg beter af te
stemmen op ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden. Na verzameling van de werkwijzen zijn enkele
werkwijzen aangepast zodat ze geschikter werden voor geboortezorgverleners. Pictogramkaarten werden
ontwikkeld gebruikmakend van bestaande pictogrammen. De verzamelde bestaande werkwijzen,
aangepaste werkwijzen en ontwikkelde werkwijzen werden samengevoegd in de Praktijkkaart Werkwijzen.
Dit is een A4-kaart met een raster waarin de werkwijzen geordend zijn binnen de eerder beschreven vier
domeinen en verschillende momenten van zorg (preconceptie, zwangerschap, kraambed).

Adequate gezondheidsvaardigheden van ouders zijn onontbeerlijk voor gezonde groei en ontwikkeling van hun kind en de basis voor stevig ouderschap. Bijna een derde (29%) van de Nederlandse bevolking heeft echter beperkte gezondheidsvaardigheden. Zij hebben moeite met begrijpen en toepassen van informatie van zorgverleners en regie voeren over hun gezondheid. Dit heeft negatieve invloed op gezondheidsgedrag van ouders in de zorg voor de gezondheid van henzelf en hun kinderen. Beperkte gezondheidsvaardigheden zijn complex en lastig te veranderen. Afstemmen van zorgverleners op beperkte gezondheidsvaardigheden is hierin een eerste stap. Verloskundigen en kraamverzorgenden willen beperkte gezondheidsvaardigheden beter herkennen. Tegelijk willen ze aansluitend op elkaar, optimaal afstemmen op beperkte gezondheidsvaardigheden van ouders.

Onderzoeksvraag
Hoe kunnen geboortezorgverleners effectief worden toegerust met bruikbare werkwijzen voor optimale afstemming op ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden?

Doelen
1. Breed gedragen en bruikbare gesprekstool om beperkte gezondheidsvaardigheden bij ouders te herkennen: de CHAT-geboortezorg.
2. Ontwerp van werkwijzen voor 3 domeinen die relevant zijn voor afstemmen van geboortezorg op beperkte gezondheidsvaardigheden van ouders: ondersteunende zorgrelaties, bevorderen van ondersteunende persoonlijke relaties van ouders en afstemmen door communicatie-op-maat.
3. Op bruikbaarheid en draagvlak getoetste en doorontwikkelde werkwijzen voor afstemming op beperkte gezondheidsvaardigheden.
4. Duurzame doorwerking en disseminatie van project- en onderzoeksresultaten in de beroepspraktijk, onderwijs en onderzoek. Met extra aandacht voor verbinding met jeugdgezondheidszorg en huisartsgeneeskunde om continuïteit van zorg na de perinatale periode te bevorderen.

Methoden
• Participatief Actie Onderzoek om werkwijzen te ontwikkelen in co-creatie met ouders en zorgverleners.
• Most Significant Change, QQ-10 en MIDI-vragenlijsten voor kwalitatieve en kwantitatieve evaluatie- en effectmetingen.

Resultaat
Een interprofessioneel pakket werkwijzen voor geboortezorgverleners dat bestaat uit een breed geëvalueerde gesprekstool om beperkte gezondheidsvaardigheden bij ouders te herkennen en uit werkwijzen om de zorgverlening op hen af te stemmen binnen de domeinen (1) ondersteunende relatie met zorgverleners, (2) ondersteunende persoonlijke relaties en (3) informatievoorziening.