Al geruime tijd wordt geprobeerd om gezondheid te verbeteren via de inrichting van de leefomgeving. De leefomgeving heeft op verschillende manieren invloed op gezondheid. Denk hierbij aan omgevingsfactoren als luchtvervuiling, het stedelijk hitte-eiland effect, wandel- en fietsinfrastructuur, ontmoetingsplekken, groenstructuren en het voedselaanbod. De rijksoverheid stimuleert lokale overheden, woningcorporaties, gezondheidsinstellingen en private partijen om invulling te geven aan gezonde en leefbare buurten. Ondanks de toegenomen aandacht voor de ruimtelijke aspecten van gezondheid, bestaat er nog veel onduidelijkheid over de vraag welke inrichtingsmaatregelen het meest effectief zijn voor het verbeteren van gezondheidsuitkomsten. Wat is er bekend over de samenhang tussen de leefomgeving en gezondheid? Op welke wijze kan ruimtelijke ordening bijdragen aan een gezonde leefomgeving? En hoe is aandacht voor ruimtelijke gezondheidsverschillen momenteel verankerd in beleid en praktijk? Deze themareeks zoekt antwoorden op deze vragen vanuit onderzoek en praktijk. Dit artikel begint met een beschrijving van de relatie tussen ruimtelijke ordening en gezondheid in Nederland en introduceert daaropvolgend de themareeks.
LINK
Afgelopen zomer lanceerden wij een nieuwe themareeks over de gezonde leefomgeving op Rooilijn platform. Gezondheidsvraagstukken krijgen veel aandacht in het nieuws, beleid en wetenschap. Het meest recente voorbeeld is de publicatie van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM, 2024), waaruit blijkt dat het aantal mensen met overgewicht in Nederland zal oplopen tot ruim 64 procent in 2050. Ter vergelijking: in 2022 was dat percentage nog 50. Dergelijke gezondheidsproblemen in de samenleving zijn complex en worden door een veelvoud van factoren beïnvloed, zoals genetische aanleg, leefstijl en leefomgeving. In deze themareeks stond de relatie tussen gezondheid en de leefomgeving centraal.
LINK
In het najaar van 2010 is door het Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte (Hanzehogeschool Groningen) onderzoek gedaan naar de leefomgeving van het dorp Houwerzijl. Opdrachtgever voor het onderzoek was de gemeente De Marne en direct belanghebbende bij het onderzoek is de Vereniging Dorpsbelangen Houwerzijl. De Vereniging Dorpsbelangen Houwerzijl heeft het voornemen om een dorpsvisie voor Houwerzijl op te stellen. Hiervoor is het nodig om de mening van de inwoners over de leefomgeving van Houwerzijl te kennen.
DOCUMENT
In het najaar is door het Kenniscentrum NoorderRuimte van Hanzehogeschool Groningen onderzoek gedaan naar de waardering van de leefomgeving van het dorp Adorp (gemeente Winsum). Adorp is een eeuwenoud wierdedorp in het vroegere stroomdal van de Hunze ten noorden van de stad Groningen. Het dorp Adorp telt 530 inwoners, met het buitengebied erbij ongeveer 650 inwoners. De laatste tien jaar is het inwoneraantal ongeveer gelijk gebleven. De opdrachtgever voor het onderzoek was de Vereniging Dorpsbelangen Adorp, gefaciliteerd door de gemeente Winsum. Het bestuur van de Vereniging Dorpsbelangen Adorp is voornemens een dorpsvisie voor Adorp uit te brengen. Dit inwonersonderzoek wordt gebruikt om doelen en actiepunten voor deze dorpsvisie te vinden. De onderzoeksvraag voor dit onderzoek luidde: Welke waardering geven inwoners van Adorp aan hun leefomgeving?
DOCUMENT
In opdracht van de Dorpsvereniging Westerbroek is onderzoek gedaan onder inwoners van Westerbroek (vanaf 6 jaar) hoe zij hun leefomgeving waarderen. In dit onderzoek zijn vier domeinen betrokken die bepalend zijn voor de beleving van leefbaarheid: het wonen en de woonomgeving, het voorzieningenniveau, het sociale klimaat en het organiserend vermogen van de dorpsgemeenschap. Het doel van dit onderzoek was om de Dorpsvereniging Westerbroek te adviseren over de actualisatie van de dorpsvisie. Die adviezen zijn te vinden in het rapport "Westerbroek 2012 - 2022. Adviezen voor een nieuwe dorpsvisie" van J. Rozema (2012
DOCUMENT
In opdracht van de Vereniging Dorpsbelangen Niehove is onderzoek gedaan onder inwoners van Niehove (vanaf 6 jaar) hoe zij hun leefomgeving waarderen. In dit onderzoek zijn vier domeinen betrokken die bepalend zijn voor de beleving van leefbaarheid: het wonen en de woonomgeving, het voorzieningenniveau, het sociale klimaat en het organiserend vermogen van de dorpsgemeenschap. Het doel van dit onderzoek was om de Vereniging Dorpsbelangen Niehove te adviseren over de inhoud van een nog op te stellen dorpsvisie. Die adviezen zijn te vinden in het rapport "Rustig blijven wonen in Niehove. Advies voor Niehove 3.0" van J. Rozema en A. Tjeerdsma (2011).
DOCUMENT
In opdracht van Vereniging Plaatselijk Belang De Vooruitgang in Nieuw-Balinge is onderzoek gedaan onder inwoners van Nieuw-Balinge (vanaf 6 jaar) hoe zij hun leefomgeving waarderen. In dit onderzoek zijn vier domeinen betrokken die bepalend zijn voor de beleving van leefbaarheid: het wonen en de woonomgeving, het voorzieningenniveau, het sociale klimaat en het organiserend vermogen van de dorpsgemeenschap. Het doel van dit onderzoek was om de Vereniging Plaatselijk Belang De Voortuitgang te adviseren over hoe de kwaliteit van de leef- en woonomgeving te verbeteren. Die adviezen zijn te vinden in het rapport "Veur en deur ons saomen. Advies voor Nieuw-Balinge" van J. Rozema (2012).
DOCUMENT
Het gezonder maken van de leefomgeving kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verkleinen van gezondheidsverschillen. Dit vereist een integrale en interdisciplinaire aanpak. Maar hoe kan worden gefaciliteerd dat gemeentelijke afdelingen uit het fysieke en sociale domein hierbij met elkaar en met andere stakeholders samenwerken?
LINK
Lector Gezonde Stad Jeannette Nijkamp richt zich met haaronderzoeksprogramma op een gezonde stedelijke fysieke leefomgeving.Doel is het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen bewoners meteen hoge en lage sociaaleconomische status. Deze laatste groep heeftnamelijk een kortere levensverwachting, een slechtere gezondheid en eenongezondere leefstijl.Het Nederlandse gezondheidsbeleid zette tot voor kort vooral in opleefstijlinterventies. Vanwege de hardnekkige gezondheidsverschillenis er nu echter ook aandacht voor een gezonde fysieke leefomgeving.De geschiedenis leert namelijk dat fysieke ingrepen, zoals bijvoorbeeldde aanleg van riolering, een belangrijke bijdrage kunnen leveren aangezondheidsbevordering voor alle bewoners en het verkleinen vangezondheidsverschillen.Binnen het onderzoeksprogramma Gezonde Stad wordt onderzochthoe de fysieke leefomgeving zodanig kan worden ontworpen eningericht dat stadsbewoners zich hier prettig voelen en worden verleidtot gezond gedrag. Hiertoe worden interventies ontwikkeld, waarbijwordt samengewerkt met allerlei partijen zoals gemeenten, bedrijven,organisaties en kennisinstellingen en vooral ook met de bewoners. Ookwordt onderzocht hoe de verschillende partijen kunnen samenwerken bijhet gezonder maken van de leefomgeving.Docent-onderzoekers en studenten werken in hun onderzoek samen metgemeentelijke professionals uit zowel het fysieke als het sociale domein endragen zo bij aan de verbinding tussen beide domeinen. De praktijk heeftgrote behoefte aan deze verbinding, want een combinatie van fysieke ensociale interventies is vaak effectiever.
DOCUMENT
