De lange traditie en de kracht van zelfhulpgroepen krijgt nauwelijks aandacht. De rijksoverheid verwijst niet naar zelfhulp, kennisinstellingen en organisaties als VNG verwijzen er niet naar, plannen van lokale overheden laten het grotendeels ongenoemd. Dit boek wil zelfhulpgroepen uit hun relatieve onbekendheid halen en bekendheid geven bij professionals uit de sociale sector en (geestelijke) gezondheidszorg, en bij hen die mee vorm geven aan het sociaal beleid op lokaal, provinciaal of landelijk niveau.
De covid-19-pandemie heeft wereldwijd een grote impact op het persoonlijke, sociale en maatschappelijke leven. Het virus bedreigt de fysieke gezondheid, de sociale contacten en de financieel-economische bestaanszekerheid van velen. De pandemie leidt tot polarisatie in de samenleving, tot een toename van sociale ongelijkheid, tot een bedreiging van democratische rechten en tot internationale spanningen. Ook het sociaal werk is niet onberoerd gebleven. Op basis van een onderzoek dat is uitgevoerd door de lectoraten Schulden en Incasso en Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening van Hogeschool Utrecht en gefinancierd door ZonMw is een beknopte ethische handreiking ontwikkeld voor sociale professionals in crisissituaties. Het betreft een reeks reflectievragen die behulpzaam kunnen zijn om de belangrijkste ethische uitdagingen te expliciteren en actie te ondernemen. De handreiking is overigens ook geschikt om in hectiek van de alledaagse werkzaamheden individueel dan wel gezamenlijk bij wijze van spreken een beknopte ethische onderhoudsbeurt te ondernemen. De achtergronden van de handreiking zijn beschreven in deze begeleidende onderzoeksrapportage.
Hoewel cariës (gaatjes in het gebit) eenvoudig te voorkomen is heeft bijna de helft van alle vijfjarige kinderen cariës. Hiervan leidt naar schatting 10% aan ernstige cariës. Ernstige cariës op jonge leeftijd beperkt de algemene gezondheid, de kwaliteit van leven en belemmert de algemene ontwikkeling. Hoewel het een wettelijke basistaak van jeugdgezondheidszorg is, ontbreekt bij het consultatiebureau (CB) de focus op mondzorg. Adviezen op het CB over mondzorg en bezoek aan een mondzorgprofessional vanaf twee jaar blijken niet effectief. Slechts 33% van de kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar heeft eenmaal een tandarts bezocht. Preventie in mondgezondheid bij peuters komt te laat en dit raakt met name kinderen uit de lagere sociale klassen. De schade is dan vaak al aanzienlijk en bij ernstige cariës is behandeling onder algehele anesthesie vaak vereist. Naast het feit dat kinderen te laat een mondzorgprofessional bezoeken, zijn er in Nederland geen interventies ter bevordering van mondgezondheid van peuters die voldoende onderbouwd, transparant en (kosten)effectief zijn. In dit gerandomiseerde praktijkonderzoek wordt het effect geëvalueerd van een preventief mondzorgprogramma gericht op het verbeteren van de mondgezondheid bij peuters in vergelijking met usual care. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan de urgentie van de evaluatie van preventieve en zelfzorg bevorderende interventies gericht op jonge kinderen en het reduceren van ongelijkheden binnen de mondzorg. Gebaseerd op het succesvolle Schotse Childsmile zal er vanuit de eerstelijns mondzorg een mondzorgcoach (MZC) bij het consultatiebureau gedetacheerd worden om deze JGZ basistaak te ondersteunen. De MZC zal tijdens reguliere CB-bezoeken geïndividualiseerd preventief mondzorgadvies geven aan ouders op basis van het effectief gebleken non–operative caries treatment and prevention (NOCTP) principe. Bij succes van de MZC wordt een forse stijging verwacht van het aantal cariësvrije peuters (30%), een aanmerkelijke cariësreductie per kind (30%, ofwel circa 1,5 gaatje) en een significante kostenreductie.
Er zijn meerdere bewezen effectieve manieren om de huid te beschermen tegen UV-straling en daarmee het risico op huidkanker te verlagen. Dit zijn het dragen van beschermende kleding, schaduw creëren en de huid regelmatig insmeren met zonnebrandcrème. De doelgroepen die het meeste risico lopen op huidkanker zijn jongeren, zonnebank-gebruikers, sporters en buitenwerkers. Naast deze doelgroepen lopen hangjongeren ook meer risico, ook wel buitenlopers genoemd. Het Huidfonds heeft aangegeven dat voor de doelgroep buitenwerkers er passende aanpak dient te komen en dat huidige campagnes hier niet direct bij aansluiten. Vanuit welzijnsorganisatie Wijkz blijkt dat doelgroep buitenlopers ook niet via de reguliere kanalen worden bereikt. Huidkankerpreventie bij buitenwerkers en buitenlopers vraagt om een collectieve aanpak met een rol voor zowel GGD, werkgevers, werknemers, welzijnswerk, opleidingen, beroepsverenigingen als huidtherapeuten. Het uiteindelijke doel van het PD-traject is het risico op huidkanker verlagen door bewustwording te creëren en gedragsverandering te bewerkstelligen. Voor de veranderaanpak ligt de focus op het ontwerpen van een gerichte publiekscampagne voor buitenwerkers en het creëren van fysieke aanpassingen, waarbij gedragsverandering bij de buitenwerkers nodig is. Bij deze aanpak wordt gebruik gemaakt van het Double-Diamond model. De buitenwerkers en buitenlopers, zijn zich na afloop van het PDtraject bewust van hun verhoogde risico op huidkanker en dat het kan leiden tot een langdurig zorgtraject met een risico op overlijden. Daarnaast weten zij hoe zij zichzelf kunnen beschermen tegen langdurige blootstelling aan UV en passen dat toe. Ook in de opleidingen voor toekomstige buitenwerkers is er aandacht voor zelfzorg, risico’s van buitenwerken en het nemen van preventieve maatregelen om de UV-blootstelling te verminderen.
In dit project werken we aan een innovatieve en sociale aanpak ten behoeve van positieve gedragsverandering voor mensen met diabetes. Diabetes is een ziekte die drukt op zowel de gezondheidszorg als mensen met diabetes zelf. Het aantal mensen met diabetes stijgt dermate snel dat innovaties in zorg en welzijn, en extramurale ondersteuning op maat nodig zijn. Dit project bouwt verder op de resultaten van projecten “Herstelcirkel++” en “Technology Support for Diabetes (TSFD)”, beide gericht op mensen met Diabetes. Uit het project Herstelcirkel++ is geleerd dat een peer support aanpak goed aansluit bij de doelgroep en hen motiveert. Uit het project TSFD is geleerd hoe je innovatieve technologie op een passende manier ontwikkelt en inzet bij mensen met diabetes. In dit project brengen we deze twee onderwerpen samen, en richten op ons op innovatieve en sociale ondersteuning in de informele omgeving van mensen met diabetes om zo meer impact te maken. Dit kan, mits passend ontworpen, een positief effect hebben op gedragsverandering met betrekking tot levensstijlaanpassingen, zelfzorg en de algehele gezondheid van mensen met diabetes. In dit vervolgproject gaan we innovatieve dienstverlening ontwerpen en ontwikkelen op basis van de concepten peer support en community building. Gedragsverandering is ingewikkeld, een gevoel van verbondenheid en betrokkenheid van andere die hetzelfde meemaken verlicht dat. Echter is het belangrijk dat dit doelmatig wordt ingezet en dat de vorm (het ontwerp) waarin het wordt aangebonden goed aansluit bij het dagelijkse leven van mensen met diabetes en het (zorg)systeem. In een consortium van hogescholen, zorgpartijen, belangenorganisaties en mkb bedrijven gaan we aan de slag met dit soort innovaties om hun impact op de praktijk te vergroten. De Learning Community van studenten en relevante stakeholders draagt bij vanuit de opleidingen fysiotherapie, podotherapie en social work, waarbij het onderwijs bijdraagt aan de ontwikkeling van de innovaties uit dit project.
