Voor wie is deze handreiking? Met deze handreiking willen we professionals ondersteunen bij het cultuursensitief omgaan met onbegrepen gedrag bij mensen met dementie thuis en hun mantelzorgers. We focussen ons daarbij op mensen met een migratieachtergrond. Wijkverpleegkundigen en casemanagers zorgen steeds vaker voor mensen met dementie met een migratieachtergrond en hun mantelzorgers. Onbegrepen gedrag zoals agressie of apathie komt veel voor bij mensen met dementie. De beroepsgroep weet vaak onvoldoende hoe om te gaan met onbegrepen gedrag bij deze doelgroep. Uit de praktijk blijkt echter dat de handreiking ook aansluit bij een bredere doelgroep. De term ‘cultuursensitief’ verwijst naar een brede sensitiviteit van professionals voor de invloed van cultuur, leefsituatie, (migratie)geschiedenis, minderheidspositie en achterstand op iedere persoon of groep. Deze handreiking is vooral bedoeld voor wijkverpleegkundigen en casemanagers dementie, maar ook andere professionals uit zorg en welzijn kunnen hier hun voordeel mee doen. Hierna gebruiken wij daarom de term ‘professional’.
Muziek kan een drager zijn van herinneringen en emoties. In onze jeugd en vroege volwassenheid ontwikkelen we onze persoonlijke muzieksmaak. Voor mensen met dementie, meestal 80-plussers, is dat ruim zestig jaar geleden. Voor hen is er nu een online muziekstation dat muziek uit die periode draait: Radio Remember.
In de loop van het leven wordt muziek voor de meeste mensen een drager van herinneringen en emoties. In de jeugd en vroege volwassenheid ontwikkelen we onze persoonlijke muzieksmaak. De muziek uit die tijd blijft ons het beste bij. Voor mensen met dementie, meestal 80 plussers, is dat ruim zestig jaar geleden. Daarom maakten de lectoraten Psychogeriatrie en Informatie, Technologie en Samenleving, in samenwerking met muziektherapeut Machgiel Bakker, een online muziekstation dat muziek uit die periode draait: Radio Remember. Een station om naar te luisteren, maar ook om in te zetten als psychosociale interventie om de kwaliteit van leven van mensen met dementie te verbeteren. In dit artikel wordt verslag gedaan van de eerste ervaringen en worden de volgende stappen van het project beschreven.
Het aantal mensen met dementie zal als gevolg van de vergrijzing in de toekomst explosief stijgen naar meer dan een half miljoen in 2040. Zolang er geen genezing voor dementie is, zal vooral omgevingsaanpassing ingezet worden om kwaliteit van leven voor mensen met dementie te verhogen. Virtual Reality (VR) is een mogelijke omgevingsaanpassing. Enkele experimenten met VR bij mensen met dementie laten zien dat er potentie zit in toepassing van VR in de dementiezorg. Human XR, die als startende sociaal maatschappelijke onderneming die de potentiele inzet van VR bij mensen met een dementie wil verkennen, vraagt zich af hoe VR kan worden toegepast in de ouderenzorg en kan bijdragen aan het welzijn van ouderen met een dementie. Deze vraagt leeft ook bij de zorgprofessionals van ouderen-zorgorganisatie Vivantes. Hier ligt de kern van deze KIEM-aanvraag met als hoofdvraag; kunnen VR toepassingen bijdragen aan welzijn van mensen met dementie in de intramurale ouderenzorg?
Het aantal mensen met dementie in Nederland neemt de komende jaren toe. Ook mensen met een verstandelijke beperking (VB) krijgen steeds vaker dementie. Dit komt onder andere omdat zij ouder worden, maar ook omdat een aantal genetische syndromen de kans op dementie verhoogt. Met een toenemend aantal mensen met VB dat thuis woont, is het van belang dat familieleden, naasten, professionals uit het sociaal domein en de langdurige zorg over kennis beschikken om dementie bij mensen met VB te herkennen en te diagnosticeren. Het blijkt echter dat dit niet het geval is. Het doel van dit project is om familieleden, naasten, professionals uit het sociaal domein en de langdurige zorg zodanig toe te rusten dat zij dementie bij mensen met VB tijdig herkennen en diagnosticeren.Dit project bestaat uit een viertal praktijkprojecten en een onderzoeksproject wordt uitgevoerd gericht op de prevalentie van dementie, medicatiegebruik en comorbiditeit bij deze doelgroep. Ook wordt onderzocht welke motorische problematiek wordt geobserveerd bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie in Nederland en of er een patroon zichtbaar is van motorische achteruitgang voorafgaand aan de diagnose dementie bij deze doelgroep. De uiteindelijke bevindingen worden gebundeld binnen een handreiking Differentiaal Diagnostiek.
Het probleem dat deze projectaanvraag adresseert is de hoge werkdruk van zorgprofessionals in de dementiezorg. Door een stijging in het aantal ouderen met dementie, stijgt de zorgvraag, terwijl het tekort aan zorgprofessionals groeit. Door de inzet van slimme technologische innovaties zoals een Intelligente Zorgomgeving kan deze werkdruk sterk verminderd worden. Een Intelligente Zorgomgeving maakt gebruik van sensortechnieken en gebruikt Artificiële Intelligentie (AI) om gepersonaliseerde zorg te leveren door de zorgbehoefte in kaart te brengen en daarop te reageren. De Intelligente Zorgomgeving werkt daarbij samen met de zorgprofessional. Deze oplossingsrichting wordt in dit project verder uitgewerkt samen met vier zorgpartijen en drie innovatieve MKB. Aan de hand van de casus “Ondersteuning bij eten en drinken” worden Just-in-time adaptive interventions (JITAI) ontwikkeld zodat de zorgprofessional de zorgprofessional ondersteund wordt in het uitvoeren van bepaalde zorgtaken. Een voorbeeld van een interventie is het op het juiste moment geven van op de persoon aangepaste zintuigelijke prikkels (geluiden, lichten en projecties) die senioren stimuleren om te eten. Door dergelijke interventies wordt de druk op de zorgprofessional verminderd en neemt de kwaliteit van de zorg toe. Niet alleen de integratie van de AI-modules is van belang maar ook hoe de AI ‘getoond’ wordt aan de zorgprofessional. Daarom wordt er in dit project ook extra aandacht besteed aan de interactie tussen zorgprofessional en de Intelligente Zorgomgeving waardoor het gebruiksgemak wordt verhoogd en zowel cliënt als zorgprofessional een hogere mate van autonomie kunnen ervaren. Door het prototype van de Intelligente Zorgomgeving verder te ontwikkelen in zorginstellingen in samenwerking met verschillende zorgprofessionals en aandacht te besteden aan het ontwikkelen van AI en Interactie met het systeem kunnen de wensen en behoeften van de zorgprofessionals worden geïntegreerd in de Intelligente Zorgomgeving. Dit gebeurt in drie iteraties waarbij de drie opeenvolgende beschikbare living labs in toenemende mate complex en realistisch zijn.
