De Werkplaatsen Sociaal Domein ondersteunen in opdracht van het Ministerie van VWS de transformaties in het sociaal domein met kennis en onderzoek. In veel van deze werkplaatsen werken hogescholen in samenwerking met lokale partners aan het (door)ontwikkelen van een wijkgerichte aanpak in het sociale domein. Hierdoor krijgen de werkplaatsen steeds beter inzicht in de kwesties die zich bij het wijkgericht werken voordoen. Met deze bundel willen de Werkplaatsen Sociaal Domein de lessen die in de praktijk worden geleerd overdraagbaar maken voor diegenen die zich willen verdiepen in de wijkteampraktijk.
DOCUMENT
Big data heeft niet alleen geleid tot uitdagende technische vraagstukken, ook gaat het gepaard met allerlei nieuwe ethische en morele kwesties. Om verantwoord met big data om te gaan, moet ook over deze kwesties worden nagedacht. Want slecht datagebruik kan nadelige gevolgen hebben voor grote groepen mensen en voor organisaties. In de slotaflevering van deze serie verkennen Klaas Jan Mollema en Niek van Antwerpen op een pragmatische manier de ethische kant van big data, zonder te blijven steken in de negatieve effecten ervan.
DOCUMENT
De covid-19-pandemie heeft wereldwijd een grote impact op het persoonlijke, sociale en maatschappelijke leven. Het virus bedreigt de fysieke gezondheid, de sociale contacten en de financieel-economische bestaanszekerheid van velen. De pandemie leidt tot polarisatie in de samenleving, tot een toename van sociale ongelijkheid, tot een bedreiging van democratische rechten en tot internationale spanningen. Ook het sociaal werk is niet onberoerd gebleven. Op basis van een onderzoek dat is uitgevoerd door de lectoraten Schulden en Incasso en Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening van Hogeschool Utrecht en gefinancierd door ZonMw is een beknopte ethische handreiking ontwikkeld voor sociale professionals in crisissituaties. Het betreft een reeks reflectievragen die behulpzaam kunnen zijn om de belangrijkste ethische uitdagingen te expliciteren en actie te ondernemen. De handreiking is overigens ook geschikt om in hectiek van de alledaagse werkzaamheden individueel dan wel gezamenlijk bij wijze van spreken een beknopte ethische onderhoudsbeurt te ondernemen.
MULTIFILE
De laatste jaren zien we een hernieuwde aandacht voor de maatschappijkritische rol van het sociaal werk die vanaf halverwege de jaren ’90 nagenoeg van het toneel verdween (Peeters, 2010; Banks, 2014; Scholte, 2018). De participatiesamenleving doet een appel op de zelfredzaamheid, de eigen kracht en het informele netwerk van het individu om problemen aan te pakken, zonder daarbij de structurele oorzaken van sociale problemen te adresseren (Peeters, 2010; Banks, 2014; Nachtergaele e.a., 2017; Hubeau, 2018; Reynaert, Roose & Hermans, 2018; Scholte, 2018; Kampen, z.d.). Steeds meer onderzoek laat echter zien dat een beroep op de zelfredzaamheid en de eigen kracht van het individu juist voor kwetsbare groepen niet realistisch is (WRR, 2017; De Brabander, 2014). Sociaal werk zonder maatschappijkritische visie leidt tot een professioneel en democratisch tekort (Bredewold, e.a., 2018). Empowerment speelt een belangrijke rol in de maatschappijkritische positie van sociaal werk (Peeters, 2010; Banks, 2014). Empowerment richt zich niet alleen op het versterken van het zelfvertrouwen van het individu, het bevorderen van een gedeelde verantwoordelijkheid en inclusie, maar ook op het veranderen van structurele oorzaken die sociaal onrecht, sociale ongelijkheid en ongelijke machtsverhoudingen in stand houden (IFSW, juli 2018; Hubeau, 2018). Hier krijgt empowerment een ethisch-politieke dimensie (Van Regenmortel, 2011; Banks, 2012). Dit onderzoek spitst zich toe op de vraag wat de ethisch-politieke dimensie van empowerment inhoudt en op welke wijze empowerment kan bijdragen aan het ontwikkelen van de maatschappijkritische rol van het sociaal werk. Het uitgangspunt is daarbij dat ethiek ‘situated and politicized’ is (Banks, 2014). Deze invalshoek op ethiek biedt een verbreding van de beroepsethiek, die doorgaans ethische kwesties reduceert tot persoonlijke dilemma’s. Over deze bredere ethisch-politieke invalshoek is in Nederland nog nauwelijks geschreven. Het doel van dit onderzoek is kennis over deze ethisch-politieke invalshoek te ontsluiten voor studenten, docenten en professionals.
Van gezichtsherkenning tot het voorspellen van een menstruatiecyclus: kunstmatige intelligentie (AI) wordt op steeds grotere schaal ingezet om het menselijk lichaam te surveilleren. Hoewel deze technologische blik van AI het menselijk lichaam niet fysiek aanraakt, heeft het wel een impact op de lichamelijke integriteit van mensen. We zijn dan wel de baas over ons lichaam, maar niet over onze lichamelijke data, en wat er met die data gebeurt. In dit project gaan we onderzoeken hoe kunst mensen meer bewust kan maken van dit verlies van controle over hun lichaamsdata. We brengen deze inzichten in de praktijk door een interactieve installatie te ontwikkelen die AI-gedreven surveillance van het lichaam invoelbaar en inzichtelijk maakt. Tegelijkertijd gebruiken we dat ontwikkelproces om kritisch te reflecteren op de verantwoordelijkheid die kunstenaars zelf dragen ten aanzien van de technologie die ze gebruiken, en de lichaamsdata die daarvoor worden verzameld. Uit gesprekken met kunstenaars uit de creatieve industrie tijdens de vraagarticulatie blijkt namelijk dat kunstenaars die maatschappelijke vraagstukken rondom AI thematiseren, daarbij vaak zelf ook van deze technologie gebruik maken. Denk bijvoorbeeld aan een kunstenaar die gezichtsherkenning kritisch bevraagt met een interactieve installatie, en daarvoor lichaamsdata van bezoekers analyseert met AI. Hierbij worden kunstenaars geconfronteerd met belangrijke ethische kwesties over verantwoordelijkheid en rekenschap in het gebruik van AI. Dit project gaat deze ethische kwesties in kaart brengen, en strategieën verzamelen om hier op een verantwoorde manier mee om te gaan. We gaan dat doen met een community van onderzoekers en kunstenaars uit de creatieve industrie. Deze kennis gaan we inzetten om een toolkit te ontwikkelen die kunstenaars handvatten biedt voor toekomstige artistieke praktijken met én over AI. We doen dit met een consortium bestaande uit de Hanze, culturele instelling IMPAKT, kunstenaar Roos Groothuizen en kunstenaarscollectief WERC. Organisatie Bits of Freedom sluit aan als externe maatschappelijke stakeholder.
Voeding en Gezondheid is een belangrijk maatschappelijk thema en een aanzienlijk deel van de Nederlandse economie betreft dit domein (voedselproductie, gezondheidszorg). Er zijn inmiddels veel lectoren in de Nederlandse Hogescholen actief die zich met dit thema bezig houden. Veel van hen werken samen in - vaak - regionale ''kennisinstelling-overheden- bedrijfsleven'' samenwerkingsverbanden of participeren in diverse onderlinge kenniskringen of het Center of Expertise Food. Met deze aanvraag willen deze lectoren de krachten bundelen, meer synergie realiseren in de onderzoeksprogrammering, de kwaliteit van het toegepaste onderzoek verbeteren en meer zichtbaar zijn naar maatschappij en economie.
