Dit rapport brengt met acht portretten initiatieven in de regio Utrecht in kaart, waarmee het onderwijs en/of het werk anders georganiseerd werd in een onderwijsinstelling. De volgende onderzoeksvraag stond hierbij centraal: Hoe zijn onderwijsinstellingen in de regio Utrecht hun onderwijs en/of werk anders gaan organiseren? Om deze vraag te beantwoorden, werden de volgende deelvragen bestudeerd: a. Wat was de aanleiding om anders te gaan organiseren? b. Op welke manier werd er anders georganiseerd? c. Hoe is het proces van het anders organiseren verlopen? d. Welke (eerste) resultaten heeft het anders organiseren opgeleverd?
Kennis uit onderzoek is van cruciaal belang om het onderwijs te verbeteren en te innoveren. Dit vraagt om een nauwe verbinding tussen onderwijsonderzoek en de dagelijkse onderwijspraktijk. De roep om een meer lerende cultuur in het onderwijs en de ambitie om onderwijsonderzoek meer te benutten voor het verbeteren van de onderwijspraktijk is niet nieuw: in het onderwijswerkveld zijn steeds meer scholen bezig met kennisbenutting, en het vraagstuk staat al langere tijd op de politieke agenda. Tegelijkertijd blijkt uit verschillende studies dat dit nog geen vanzelfsprekendheid is en dat het versterken van een kennisinfrastructuur een bijzonder complexe opgave is. In opdracht van de onderwijsraad heeft het lectoraat Public Governance een internationale vergelijking uitgevoerd naar de kennisinfrastructuur in andere – met Nederland vergelijkbare – landen. Deze ‘best practices’ zijn beschreven vanuit de vraag: wat kan Nederland van deze andere landen leren?
Het Lectoraat Jeugd is door een Beleidsadviseur Sociaal Domein van de Gemeente Wijk bij Duurstede benaderd om de Pilot Onderwijs Zorg Arrangement (het OZA) in haar gemeente te evalueren. Binnen het OZA werken SBO-school De Driehoek, basisschool Het Baken en Loket Wijk (Sociaal Wijkteam) intensief samen met als doel kinderen binnen de gemeente op te vangen en zo te voorkomen dat zij aangewezen zijn op speciaal onderwijs buiten de gemeente. De Driehoek en het Baken verzorgen samen het onderwijsprogramma binnen de brede school Het Anker. Binnen het OZA worden zij ondersteund door de inzet van hulpverlening vanuit Loket Wijk (Collegevoorstel, 2017). De pilot werd vanaf januari 2017 gefinancierd door de gemeente en liep tot augustus 2018. Om tot besluitvorming te kunnen komen over al dan niet voortzetten van het OZA is de gemeente op zoek naar informatie over de meerwaarde van deze pilot. Dit in relatie tot de beoogde doelstelling: ‘Dat leerlingen onderwijs krijgen op de voor hen meest passende plek: daar waar zij zich in een veilige omgeving maximaal cognitief en sociaal emotioneel kunnen ontwikkelen. Zo mogelijk dichtbij huis en tevens in of dichtbij het regulier basisonderwijs, waar nodig ondersteund met specialistische voorzieningen.’ (Collegevoorstel zaaknummer 21231, 27 juni 2017, p. 1).
Lerarenopleidingen staan onder druk. Ze worden geconfronteerd met snelle ontwikkelingen in de samenleving en op scholen. Bovendien wordt van hen verwacht dat ze voldoende goede leraren opleiden als antwoord op het lerarentekort. De diversiteit van studenten die instromen in de lerarenopleiding is groot. Dit vraagt om flexibiliteit en maatwerk van lerarenopleidingen, zodat ze kunnen meebewegen met die ontwikkelingen. In het mbo wordt dit responsief genoemd, maar in het hbo is er nog weinig kennis over responsiviteit. De vraag die in dit promotieonderzoek centraal staat is: Hoe kan een responsief curriculum voor lerarenopleidingen in het hbo worden vormgegeven?Doel We nemen in dit promotieonderzoek een ontwerpperspectief in, omdat er nog nauwelijks ontwerpkennis is over het ontwikkelen van responsieve beroepsgerichte curricula. Het levert wetenschappelijk gefundeerde ontwerpkennis op. Met deze ontwerpkennis kunnen lerarenopleidingen in het hbo (binnen en buiten de Hogeschool Utrecht) deze, en vergelijkbare vraagstukken aanpakken. Resultaten Het beoogde resultaat is wetenschappelijke ontwerpkennis over responsiviteit van een hbo-curriculum. Daarnaast is het de bedoeling dat er een directe doorwerking ontstaat bij de betrokken lerarenopleidingen. Er zijn een aantal lerarenopleidingen van Instituut Archimedes en de opleidingsscholen waarmee zij samenwerken, direct betrokken in dit promotieonderzoek. Voor het breder valideren van de beoogde kennis participeren ook andere lerarenopleidingen in dit promotieonderzoek. Looptijd 01 februari 2020 - 31 januari 2024 Aanpak Tijdens dit promotieonderzoek werken we met een model voor ontwerpgericht onderzoek dat uit drie ontwerpstappen bestaat: 1) analyse/exploratie, 2) ontwerp/constructie en 3) evaluatie/reflectie. We ontwikkelen interventies voor een cluster van lerarenopleidingen in een longitudinaal onderzoek. Tijdens deze ontwerpstudie worden o.a. interviewstudies verricht voor het verhogen van de kwaliteit en de beoogde overdraagbaarheid. Downloads Tool: spel Flexpore! met ook de speluitleg. Podcast: Een responsief curriculum ontwikkelen, hoe doe je dat? Een podcast over Hybride leeromgevingen van Fontys Hogescholen waarin Rieke van Bemmel samen met twee andere promovendi de vraag beantwoordt. Praktijkpublicatie: Van Bemmel, R. (2022). Flexibele keuzes binnen het curriculum. Solution Rooms 2022 Blijvend vernieuwen. Uitdagingen en oplossingsrichtingen voor het hoger onderwijs van de toekomst.
