Een zorgbezoek is vaak beladen; hoe maak je zo'n ervaring prettiger? De omgeving blijkt daar een cruciale rol in te spelen. Het anders inrichten van ruimtes, bijvoorbeeld met meer natuurbeelden, verlaagt het stressniveau van bezoekers. De Hanze doet praktijkonderzoek naar het effect van dat soort aanpassingen. In de innovatiewerkplaats Health Space Design werken onderzoekers, promovendi en studenten samen aan het creëren van omgevingen die de gezondheid en het welzijn van patiënten verbeteren en bijdragen aan een hogere zorgkwaliteit. Lector dr. Mark Mobach, senior onderzoeker dr. Emma Zijlstra en docent-onderzoeker drs. Stefan Lechner vertellen erover.
Wat je leest in dit artikel
Een ziekenhuisbezoek brengt spanning met zich mee. De fysieke omgeving speelt daarbij een rol. De Hanze doet er praktijkonderzoek naar: innovatiewerkplaats Health Space Design werkt aan concrete oplossingen voor zorgomgevingen om de gezondheid van patiënten te stimuleren en prestaties van zorgorganisaties te verbeteren, zoals de efficiëntie bij de uitvoering van zorgtaken, kortere loopafstanden en verlaging van de personele werkdruk.
Over het onderzoek
De innovatiewerkplaats Health Space Design is verbonden aan het lectoraat Facility Management van de Hanze en richt zich op het verbeteren van zorgomgevingen. Dat gebeurt in samenwerking met zorg-, kennis- en onderwijsinstellingen en bedrijven, om de gezondheid en het welzijn van patiënten én personeel te verbeteren.
Aan het woord zijn dr. Mark Mobach, dr. Emma Zijlstra en drs. Stefan Lechner. Zij dragen elk op hun beurt bij aan innovatiewerkplaats Health Space Design.
Mobach: “Samen met het lectoraat richt ik mij als lector Facility Management op multidisciplinair en ontwerpgericht praktijkgericht onderzoek op het snijvlak van ruimte en organisatie, en het aantoonbaar bevorderen van gezondheid en welzijn van gebruikers. Binnen het lectoraat Facility Management hebben we drie innovatiewerkplaatsen: Campus Design, Health Space Design en Healthy Workplace. In Kenniscentrum NoorderRuimte focussen we op de invloed van de gebouwde omgeving op gebruikers, variërend van de ruimte in een leslokaal tot de hele regio; als leading lector bewaak ik de samenhang in ons portfolio.”
Zijlstra: “Ik studeerde Facility Management aan de Hanze en Business Administration aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar ik in 2021 promoveerde bij de afdeling Gezondheidswetenschappen met mijn onderzoek The Impact of the hospital environment: understanding the experience of the patient journey. Als senior onderzoeker Evidence Based Design binnen de innovatiewerkplaats Health Space Design houd ik mij bezig met onderzoek naar hoe zorgomgevingen kunnen bijdragen aan de beleving en gezondheid van mensen. Het doel is om een leercyclus te creëren waarin we van gemaakte keuzes leren en op die manier betere zorgomgevingen kunnen realiseren. Samen met praktijkpartners onderzoeken we hoe de ruimtelijke omgeving kan bijdragen aan actuele vraagstukken; altijd vanuit het perspectief van de mensen.”
Lechner: “Ik werk als onderzoeker bij het lectoraat Facility Management en als docent Bedrijfskunde bij de opleiding Facility Management. Ik ben als projectleider verbonden aan Health Space Design, waar ik me toeleg op de coördinatie van verschillende onderzoeken.”
Health Space Design richt zich op het verbeteren van de zorgomgeving door middel van onderzoek en praktijkgerichte oplossingen, en werkt daarvoor samen met zorg-, kennis- en onderwijsinstellingen en bedrijven. Praktijkvragen van zorginstellingen worden gekoppeld aan onderzoeken van studenten, docenten en onderzoekers.
Zijlstra: “Zo doen we onderzoek naar de patiëntreis (patient journey). Hierbij kijken we naar de reis die de patiënt aflegt vanaf het moment van vertrek uit huis tot het bezoek in het ziekenhuis en vice versa. Hoe vinden mensen de weg naar de polikliniek? Hoe ervaren ze de kunst in het ziekenhuis? Hoe ervaren ze de dienstverlening van de receptionist? Hoe ervaren ze de wachtruimte? Wanneer patiënten eenmaal zijn aangekomen op de polikliniek hebben we bijvoorbeeld gekeken naar het effect van natuurbeelden op het stressniveau - psychisch en lichamelijk - en of we die ervaringen wat aangenamer konden maken. De kennis over hoe patiënten de verschillende aspecten van de patiëntreis ervaren, helpt ziekenhuizen om keuzes te maken over de ruimtelijke omgeving en (facilitaire) dienstverlening. Dat onderzoeken we in samenwerking met de praktijk en studenten.”
Mobach: “Door onze onderzoeken kunnen we wetenschappelijk gefundeerde verbetervoorstellen doen. Daar komt veel bij kijken. Vanwege ethische beperkingen kun je niet zomaar met elke patiënt meelopen. Het was dus een intensief samenwerkingsproject met zowel het ziekenhuis als studenten. Zij liepen mee met patiënten en observeerden hoe de poliklinische reis werd ervaren. Het ziekenhuis reageerde erg enthousiast op ons onderzoek; de frisse blik van studenten werd gewaardeerd en leverde waardevolle verbeterinzichten op.”
Binnen de innovatiewerkplaats Health Space Design wordt praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek gedaan. Samen met praktijkpartners onderzoeken ze hoe de gebouwde omgeving zo kan worden ingericht dat deze daadwerkelijk bijdraagt aan herstel en gezondheid. Zijlstra doet bijvoorbeeld experimenten om deze effecten te meten.
Mobach: “Door het sleutelen aan ruimtes kun je heel praktisch verschillen meten. Een voorbeeld was een ruimte op de afdeling radiologie waar CT-scans werden gedaan. Op de muur projecteerden we met een beamer natuurbeelden. En wat bleek? Patiënten in deze ruimte hadden een lagere hartslag en bloeddruk. Dat is waardevol, want tijdens een CT-scan moet de hartslag laag zijn. Dat draagt bij aan het welbevinden van patiënten én radiologen hoeven minder medicatie voor te schrijven. Dit onderzoek laat zien dat je met een kleine interventie een groot effect kunt bereiken.”
Een recent onderzoek van Zijlstra betrof de herinrichting van eenpersoonskamers in het UMC Groningen. Voor de verbouwing van de verpleegafdeling werden verschillende onderzoeken naar die kamers uitgevoerd.
Zijlstra: “Voor de verbouwing van de eenpersoonskamers wilden we weten welk ontwerp patiënten tot rust kon brengen. We vergeleken drie heringerichte ziekenhuiskamers met een bestaande eenpersoonskamer in het UMC Groningen. We combineerden hierbij wetenschappelijke kennis met oude ontwerpprincipes die tegenwoordig nog steeds worden toegepast. Elk ontwerp kwam vanuit een andere gedachtestroom. Gulden Snede focust zich op wiskundige verhoudingen van de ruimte. Feng Shui focust op positieve en negatieve energiestromen en Evidence Based Design baseert een ontwerp op bewezen wetenschappelijke inzichten. Tijdens het experiment bleek dat patiënten bij de Feng Shui en Evidence-Based Design-ontwerpen een significant lager stressniveau hadden. Het UMC Groningen heeft deze inzichten meegenomen bij het herontwerp van de kamers. Bovendien vraagt het om meer en nieuw onderzoek: welke voordelen hebben deze ontwerpen nog meer en hoe vertaalt zich dat naar andere ruimten?”
Health Space Design richt zich evenals de andere innovatiewerkplaatsen op onderzoek, onderwijs en praktijk. Vanuit een praktijkvraag van een zorginstelling worden elk jaar onderzoeken gedaan, altijd multidisciplinair.
Lechner: “Binnen de innovatiewerkplaats lopen verschillende onderzoeken. Zowel promovendi als afstudeerders werken eraan, bijvoorbeeld bouwkunde-, fm-, hrm-, verpleegkunde- en psychologiestudenten. Dankzij deze multidisciplinaire aanpak worden vraagstukken vanuit verschillende perspectieven benaderd. Niet elke vraag is groot genoeg om erop te promoveren; dan kunnen studenten er bijvoorbeeld wel op afstuderen. Zo brengen we studenten, onderzoekers en de praktijk bij elkaar en lossen we problemen op.”
Toen het ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten bezig was met een grootschalige verbouwing, waarbij ook de poliklinieken een moderne metamorfose ondergingen, is er in samenwerking met Health Space Design en studenten van de Hanze gewerkt aan de spreekkamer van de toekomst. Tijdens dit project hebben ziekenhuismedewerkers en studenten een proefspreekkamer op ware schaal gebouwd om te onderzoeken wat de beste inrichting en werkwijze is. Deze proefkamer is getest en geëvalueerd, waarbij zowel medewerkers als patiënten betrokken waren. Het doel was om te inspireren, zodat ontwerpers een ruimte kunnen creëren die niet alleen functioneel is, maar ook een prettige en open sfeer biedt, ondersteunt door moderne technische en ICT-hulpmiddelen. De nieuwe spreekkamers konden daarmee zo worden ingericht dat ze flexibel gebruikt kunnen worden door verschillende poliklinieken.
Mobach: “We werken ook samen met andere onderwijsinstellingen. Een van onze promovendi, Berit Ann Roos, onderzoekt samen met de KU Leuven welke ruimtelijke interventies tot minder incidenten leiden voor mensen met een verstandelijke beperking en onbegrepen gedrag. Iets soortgelijks doet onze promovendus Arnout Siegelaar met het UMC Groningen voor mensen met dementie. Hij kijkt naar hoe gebouwen mensen bewijsbaar kunnen ondersteunen tijdens een progressief ziekteproces. Al dit onderzoek brengt architectuur, zorgverlening, vastgoed én facility management samen. Het is dus echt multidisciplinair met als doel inzicht te krijgen in hoe de fysieke omgeving gedrag kan beïnvloeden en hoe zorginstellingen die omgeving veilig en ondersteunend kunnen maken. De resultaten van dit onderzoek zijn breed inzetbaar. Dat is waar we naar streven binnen de innovatiewerkplaatsen.”
Health Space Design en de andere innovatiewerkplaatsen staan voor een intensieve samenwerking met veel verschillende partijen. Het onderzoek toont aan dat de gebouwde omgeving veel impact heeft op patiënten, bezoekers en zorgverleners. De combinatie van wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek én de multidisciplinaire aanpak bieden een rijk portfolio aan inzichten, concrete voorstellen en oplossingen. Die verminderen de stress in het ziekenhuis, optimaliseren de patiëntreis en verbeteren de woonomgeving van mensen met een beperking. Kortom: ze leiden tot mensvriendelijke zorgomgevingen én een gezondere maatschappij.
Meer weten? Lees hier meer over Zijlstra’s onderzoek.
Patiënten zijn vaak zenuwachtig, gespannen en onzeker voor een ziekenhuisbezoek; en soms zijn ze zelfs ronduit angstig. Zorgen over de diagnose en/of de behandeling van hun ziekte kunnen daaraan ten grondslag liggen. Een goed gebouw kan hen daarbij helpen, bijvoorbeeld met een doordachte route, indeling en inrichting.Het doel van dit proefschrift was om een beter inzicht te krijgen in een holistische beleving en het welbevinden van patiënten in ziekenhuizen. Het onderzoek is gericht op specifieke aspecten van het gehele traject dat een patiënt aflegt, vanaf de aankomst tot en met de diagnose en de behandeling in een ziekenhuis. Daaruit bleek bijvoorbeeld dat patiënten soms lastig de weg kunnen vinden naar een polikliniek en dat natuurbeelden tijdens een CT-scan stress konden verminderen. Ook bleek dat sommige patiënten het prettig vonden om ter afleiding (de mogelijkheid tot) contact te hebben met andere patiënten, terwijl anderen dit juist vermoeiend vonden en de behoefte hadden aan afzondering tijdens een behandeling.De resultaten van dit proefschrift laten zien dat de ziekenhuisomgeving een grote impact heeft op het psychosociale en zelfs fysieke welbevinden van patiënten. Bij het ontwerpen van een ziekenhuisgebouw blijkt het van groot belang om te luisteren naar de ervaringen en behoeften van patiënten. Door het (her)ontwerp van de omgeving af te stemmen op de individuele kenmerken, behoeften en voorkeuren van patiënten kan hun welbevinden worden verbeterd. Anders gezegd, diversiteit en flexibiliteit zijn gevraagd!
BackgroundIn a global effort to design better hospital buildings for people and organizations, some design principles are still surrounded by great mystery. The aim of this online study was to compare anxiety in an existing single-bed inpatient hospital room with three redesigns of this room in accordance with the principles of Golden Ratio, Feng Shui, and Evidence-Based Design.MethodsIn this online multi-arm parallel-group randomized trial participants were randomly assigned (1:1:1:1) to one of four conditions, namely Golden Ratio condition, Feng Shui condition, Evidence-Based Design condition, or the control condition. The primary outcomes were anxiety, sense of control, social support, positive distraction, and pleasantness of the room.FindingsBetween June 24, 2022, and August 22, 2022, 558 individuals were randomly assigned to one of the four conditions, 137 participants to the control condition, 138 participants to the Golden Ratio condition, 140 participants to the Feng Shui condition, and 143 participants to the Evidence-Based Design condition. Compared with baseline, participants assigned to the Evidence-Based Design condition experienced less anxiety (mean difference -1.35, 95% CI -2.15 to -0.55, Cohen’s d = 0.40, p < 0.001). Results also showed a significant indirect effect of the Feng Shui condition on anxiety through the pleasantness of the room (B = -0.85, CI = -1.29 to -0.45) and social support (B = -0.33, CI = -0.56 to -0.13). Pleasantness of the room and social support were mediators of change in anxiety in the Evidence-Based Design and Feng Shui conditions. In contrast, application of the design principle Golden Ratio showed no effect on anxiety and remains a myth.InterpretationTo our knowledge, this is the first randomized controlled trial linking design principles directly to anxiety in hospital rooms. The findings of our study suggest that Feng Shui and Evidence-Based Design hospital rooms can mitigate anxiety by creating a pleasant looking hospital room that fosters access to social support.
A hospital visit is often an anxious and uncertain event for patients andtheir relatives. Patients are often concerned about a diagnosis and/or thetreatment of their disease in an outpatient or inpatient setting. In thesehospital settings, the impact of the environment on patients is still notwell understood. Knowledge regarding the inuence of the hospitalenvironment on patients is essential for facilitating the quality of healthcare. Understanding the experience of patients will allow designers anddecision-makers in hospitals to positively inuence the well-being ofpatients.The aim of this thesis was to gain an improved understanding about amore holistic experience and well-being of patients at specic focalpoints of the entire patient journey from the arrival, to the diagnosis, andto the actual treatment in a hospital. For example, results showed thatpatients sometimes experience diculties in finding their way to anoutpatient clinic, that nature projection during a CT-scan can reduceanxiety, and that (the opportunity of) interaction with other patients is apleasant distraction or, on the contrary, an invasion of their own privacy.Understanding patients' experiences during the patient journey enableshospitals to make more informed decisions about space and serviceswhich enables us to improve experiences and well-being of patients inhospitals.This thesis emphasizes the relations between the hospital environmentand the psychosocial and physical well-being of patients. The resultsshow that it is of great importance to listen carefully to patients’experiences and needs when designing a hospital as many of the resultsshowed individual dierences with patients that emphasize that one sizedoes not t all. The well-being of patients in future hospitals can beimproved by aligning the hospital environment with individual patientcharacteristics, needs, and preferences.
Background and aim – Patients undergo one or more medical interventions in a hospital. In the hospital, patients are surrounded by spaces and services. The output in a hospital is the patients’ outcome.To gain understanding about a holistic experience of patients, we assessed the experience and well-being of patients at specific focal points of the entire patient journey: from the arrival, to the diagnosis and the actual treatment in a hospital.Methods – This article describes three field experiments that were conducted in a Dutch hospital. First, in an age-simulation study the effect of route complexity and physical ageing was assessed during 108 wayfinding tasks. Second, in a quasi-randomized experiment the use of a motion-nature projection was assessed during a diagnostic scan (N = 97) . Lastly, in a quasi-randomized experiment the effect of a nontalking rule during an outpatient infusion treatment was assessed (N = 263).Results – A wide variety of patients visit a hospital and all patients of course bring an opinion of their own and experience their hospital visit differently. However, patients benefit from a simple building structure during wayfinding, inexpensive beamers to project nature during diagnostics, and a mix of treatment places with respect to social interest during infusion treatments.Originality – There is little discussion about the holistic experience of patients, that concerns the cognitive, emotional, physical, and social well-being of patients. In our study we applied a holistic and patient-centered approach.Practical or social implications – The well-being of patients can be significantly improved when the built, natural, and sound environment is taken into account with respect to individual differences.Type of paper – Research paper.
LINK
