AI als arts: de invloed van AI op het vakmanschap van artsen

De vraag: ‘Zal kunstmatige intelligentie (AI) mijn werk vervangen?’ is steeds vaker te horen, specifiek ook onder artsen in ziekenhuizen. AI wordt tegenwoordig ingezet voor allerlei doeleinden in de zorg, variërend van diagnoses stellen tot opereren. De belofte is dat AI de zorg efficiënter en nauwkeuriger maakt, maar er heerst ook onzekerheid onder artsen over de impact op hun werk.

Om de vaak gestelde vraag te kunnen beantwoorden of en hoe AI het werk van de arts vervangt, is inzicht nodig in wat dat werk precies inhoudt. Daarvoor introduceren we het woord ‘vakmanschap’. Vakmanschap staat voor bekwaamheid in een vak. We onderzoeken hoe AI het vakmanschap van de arts beïnvloedt en houden rekening met diverse medische specialismen en typen AI. Vervolgens maken we de vertaalslag naar hoe impact van AI op vakmanschap mee te nemen in een verantwoord ontwerp- en implementatieproces van AI. Ons consortium vertegenwoordigt de stem van de arts in ziekenhuizen, het perspectief rondom ‘vakmanschap’ en een veranderende arbeidsmarkt, het perspectief van de AI-ontwikkelaar, de methodische kennis rondom de KEM Ethiek & Verantwoordelijkheid en het mensgericht ontwerpen perspectief. Uiteindelijk beogen we zorg duurzaam te kunnen verlenen met een optimale interactie tussen arts en AI.

De zorgsector staat onder druk door personeelstekorten en een toenemende zorgvraag. Kunstmatige intelligentie (AI) wordt gezien als een mogelijke oplossing, van diagnostische ondersteuning tot communicatie met patiënten. AI belooft efficiëntere en veiligere zorg, maar roept ook vragen op: tast het de autonomie van artsen aan en blijft het beroep aantrekkelijk?

Dit onderzoek verkent hoe AI het vakmanschap van artsen beïnvloedt, een aspect dat in bestaand onderzoek vaak onderbelicht blijft. Vakmanschap wordt breed omschreven als een combinatie van kennis, praktische vaardigheden, communicatie en ethisch handelen, met accenten per specialisme. Snijdende disciplines benadrukken ervaring en besluitvorming onder druk, beschouwende specialismen focussen op redeneren en empathie, en ondersteunende specialismen op systeemdenken. Deze kenmerken sluiten aan bij het CanMEDS-model met zeven rollen van de zorgprofessional.

Om deze vraag te onderzoeken, is een mixed-methods aanpak gebruikt:
• 20 interviews met artsen uit drie disciplines (snijdend, beschouwend, ondersteunend) in verschillende typen ziekenhuizen.
• Een enquête met 22 stellingen, ingevuld door 35 artsen, over vakmanschap en de verwachte invloed van AI.
• Twee focusgroepen met 30 deelnemers, waaronder artsen, AI-ontwikkelaars en beleidsadviseurs, om inzichten te verdiepen en richtlijnen op te stellen.

Resultaten tonen dat artsen AI vooral accepteren wanneer het ondersteunend is en een concreet probleem oplost. AI wordt gewenst bij kennisontwikkeling en organisatie, maar niet bij domeinen waar menselijke aspecten zoals empathie en moreel oordeel centraal staan. Hoe dichter AI bij kerncompetenties komt, hoe groter de terughoudendheid. Artsen willen regie behouden: “AI helpt, maar de dokter beslist.”

AI beïnvloedt vakmanschap nu vooral indirect, bijvoorbeeld door administratieve lasten te verlagen. Voor acceptatie zijn transparantie, uitlegbaarheid, betrouwbaarheid en integratie cruciaal. Negatieve ervaringen met eerdere digitalisering voeden scepsis.

Conclusie: AI kan artsen ondersteunen en ruimte creëren voor mensgerichte zorg, maar mag kernwaarden van vakmanschap niet ondermijnen. Menselijke controle en professioneel oordeelsvermogen blijven essentieel.