Born Circular. Onderzoek naar ecosystemen van circulaire startups in de transitie naar een Circulaire Economie.

Het onderzoek Born Circular heeft zich gericht op de beantwoording van de onderzoeksvraag ‘In hoeverre kunnen ecosystemen van circulaire startups een bijdrage leveren aan de transitie naar een circulaire economie?’ Daartoe is gekeken naar hoe ecosystemen functioneren, hoe uitdagingen en belemmeringen worden aangepakt en wat de meerwaarde is van een ecosysteem voor de deelnemers. Uit het onderzoek is gebleken dat de ecosystemen werken aan circulaire oplossingen. Daarbij wordt niet meer geïsoleerd gewerkt maar samengewerkt en van elkaar geleerd.
Dat levert voor de deelnemers in de onderzochte ecosystemen de volgende aspecten van meerwaarde op:
» Kennis delen; inspiratie; delen van faciliteiten [Genereren van oplossingen, dynamiek en lagere overheadkosten]
» Toegang tot de arbeidsmarkt [samenwerking met onderwijsinstellingen, daardoor meer capaciteit voor onderzoek en productie]
» Uitstraling, imago, sfeer [Opent deuren voor het verwerven van opdrachten, personeel en bedrijven. Lift mee met media-aandacht, extra vertrouwen als je bij een ecosysteem zit, buitenwereld heeft meteen door wat voor soort bedrijf je bent]
» Bestuurlijke buffer [Ondernemers hoeven zich met een aantal zaken simpelweg niet te bemoeien, het bestuur vangt deze voor ze op, wat ze een hoop energie bespaart. Circulaire ondernemers kunnen zich daardoor meer concentreren op circulair ondernemen.]
» Financieringsmogelijkheden [Deelname aan een ecosysteem vergroot de kans op financiering omdat het vertrouwen bij de financiers groter is . Daar komt bij dat bepaalde ecosystemen mede gefinancierd worden door onderwijsinstellingen, gemeente en provincies (een ecosysteem aanhaken bij bestaande programma’s). Voor een deel komt dat geld als startbudget terecht bij startende circulaire studentondernemers.
Tot slot blijkt dat een ecosysteem je helpen bij financiële vraagstukken omdat andere eerder met ‘het bijltje hebben gehakt’ of door contacten met experts.]
» Diversiteit [Deze diversiteit aan deelnemers betekent ook dat het ecosysteem wordt versterkt doordat er een veelheid van verschillende invalshoeken ontstaat. De verscheidenheid zorgt daarnaast voor meer overtuigingskracht als het om circulaire mogelijkheden gaat. Ook maakt betrokkenheid van gemeente en provincie bij ecosystemen dat zaken die niet direct binnen de invloedsfeer van de onderneming liggen, wél opgepakt kunnen worden.]
Niettemin zijn de ecosystemen geen voorbeelden van een circulaire economie als systeem. Er is nauwelijks sprake van economische verwevenheid in de zin van ketensamenwerking of gebruik van elkaar reststromen. Bij drie van vier ecosystemen is tevens nauwelijks sprake van een transformatieve rol. Binnen deze ecosystemen helpt men vooral elkaar voort maar wordt ervaring en het geleerde betrekkelijk weinig met de buitenwereld gedeeld. Ook is bij deze ecosystemen nauwelijks sprake van lobbyactiviteiten om het overheidsbeleid en de wet- en regelgeving te beïnvloeden. Eén ecosysteem treedt wel nadrukkelijk naar buiten en heeft als doel: het aanjagen van de lokale circulaire economie. De structuur in dit ecosysteem is ook naar: het ecosysteem bestaat uit een bankdirecteur, onderzoekers/docenten, een gemeentelijk ambtenaar, een circulaire aannemer, een erfcoach en een ondernemersadviseur. Door good practices te delen met jonge ondernemers en het onderwijs te betrekken bij het delen van kennis wordt geprobeerd de regionale circulaire economie te bevorderen.

Hoewel bij drie van de vier onderzochte ecosystemen geen sprake is van een expliciete transformatieve rol, is er wel een voedingsbodem voor. Er is een diversiteit aan ervaringen en expertise en op verschillende plekken is de wens geuit om intensiever met elkaar samen te werken. Wellicht dat op termijn de transformatieve rol daardoor wordt versterkt. Een eerste aanzet is er al. Het ‘regime’ wordt tot op zekere hoogte uitgedaagd door te laten zien dat het ook circulair kan.
Meer samenwerking kan er ook toe leiden dat de economische verwevenheid binnen het ecosysteem meer vorm krijgt.

De transitie naar een circulaire economie is in volle gang. Maar circulaire ondernemers lopen tegen verschillende belemmeringen aan die moeilijk of niet alleen zijn op te lossen. Er is redelijk veel bekend over belemmeringen op maatschappelijk (macro-economisch) niveau. Inzicht in hoe individuele ondernemers met deze belemmeringen moeten omgaan om hun circulaire onderneming zo succesvol mogelijk te maken is echter veel minder beschikbaar. Vooral voor startups in de circulaire economie zijn de vraagstukken groot. Hun praktijkvraag is: Hoe kan ik als circulaire startup samenwerken met circulaire ondernemers en andere relevante partijen in mijn directe omgeving om bovengenoemde belemmeringen over wet- en regelgeving, procesorganisatie en strategische samenwerking op te lossen?

In de Regio Zwolle zoeken ondernemers elkaar op om die vraagstukken op te lossen waardoor ecosystemen van circulaire startups ontstaan, maar hoe ze dit moeten aanpakken blijft een groot vraagteken. Deze nieuwe ecosystemen van circulaire startups staan centraal in dit onderzoeksproject en we onderzoeken vier ecosystemen in de regio Zwolle, t.w. De Herfte in Zwolle, The Green East in Raalte, het iLab van GreenPAC in Zwolle, en Hibertad in Hardenberg.

Samen met circulaire startups, circulaire ondernemingen en netwerkorganisaties wordt in dit onderzoeksproject gewerkt aan de volgende onderzoeksvraag: ‘In hoeverre kunnen ecosystemen van circulaire startups een bijdrage leveren aan de transitie naar een circulaire economie?’.

Het onderzoeksproject wil bijdragen aan de innovatieve kracht van deze ecosystemen zodat de transitie naar de circulaire economie in de Regio Zwolle versneld wordt. Het project levert ontwerpprincipes voor ecosystemen van circulaire startups, systematisch beschreven in een handboek voor deze vier èn voor nog te vormen ecosystemen van circulaire startups in Nederland. Daarnaast levert het onderzoek ook inzicht in de uitdagingen en belemmeringen waar circulaire startups mee te maken hebben, en willen we de kennisresultaten ook toegankelijk maken voor het onderwijs binnen en buiten Windesheim.