© 2024 SURF
Charging the Commons is een tweejarig onderzoeksproject dat zich richt op het ontwerpen van digitale
platforms voor gemeenschappen die middelen delen, beter bekend als (stedelijke) commons. Initiatieven
zoals energiecoöperaties, gemeenschapstuinen en collectieve huisvesting. Centraal in het onderzoek staan
de gedeelde waarden van commons-gemeenschappen. De gedeelde, collectieve waarden van de
gemeenschap zijn een essentieel ingredient voor niet alleen het ontwerp van de gemeenschap zelf, maar
ook voor het ontwerp van digitale platformen die gemeenschapsdoelen kunnen faciliteren. Hoe kun je er
achter komen wat deze waarden zijn, er samen overeenstemming over bereiken en ze vertalen naar digitale
platforms die behulpzaam zijn voor je gemeenschap?
Tijdens het project is bij drie bestaande commons-groepen gekeken hoe zij hun gemeenschap hebben
vormgegeven, waar zij tegenaan lopen en wat hun behoeftes zijn. Ook werd een gesitueerdeontwerpbenadering ingezet: samen met de drie gemeenschappen is ter plekke gezocht naar manieren om
de onderliggende (sociale) waarden van commons-gemeenschappen te articuleren en er op te reflecteren.
Verder deden we onderzoek naar hoe collectiviteitswaarden mee te ontwerpen in digitale platforms, met als
casus deelauto-apps. Studententeams deden in dit kader ontwerpend onderzoek samen met een aantal
auto-deelverenigingen en MKB-partijen.
Naast verschillende workshops en academische artikelen zijn de resultaten samengebracht in drie
publicaties. Tijdens het project is de becommoning-fase in kaart gebracht: in een canvas is beschreven wat
er allemaal komt kijken bij het opzetten van een commonsgemeenschap. Hiernaast is er onderzoek gedaan
naar hoe je als gemeenschap in collectiviteit beslissingen kunt nemen, wat de overwegingen daarbij zijn en
hoe je daar een digitale methode als Quadratic Voting voor in kunt zetten. Als laatste is op basis van het
ontwerpend onderzoek naar het integreren van collectiviteitswaarden in autodeel-apps een kaartenset
ontwikkeld die commonsgemeenschappen, onderwijs en ontwerpers in kunnen zetten bij de ontwikkeling van
digitale platforms waarin gedeelde waarden centraal staan
MKB-bedrijven op het gebied van architectuur, gebiedsontwikkeling, ontwerp, digital design en technologie-ontwikkeling zien een nieuwe ‘markt’ ontstaan in de toenemende interesse voor de stedelijke commons. Dat zijn lokale gemeenschappen waarin mensen resources zoals energie, mobiliteit of woonruimte met elkaar delen en beheren, op een duurzame en pro-sociale manier. MKB-bedrijven zien kansen om in co-creatie met deze leefgemeenschappen nieuwe diensten en producten te ontwikkelen waarmee bewoners hun hulpbronnen gemeenschappelijk kunnen managen. MKB-bedrijven zien de ontwikkeling van stedelijke commons daarnaast als mogelijke oplossing voor urgente maatschappelijke vraagstukken en missies op het gebied van inclusieve woningbouw, duurzaamheid en de energietransitie.
Voor het goed functioneren van de commons is een heldere articulatie en implementatie van hun onderliggende (maatschappelijke) waarden essentieel. Dit vraagt van MKB-bedrijven een zoektocht naar nieuwe manieren van gebieds- en technologie-ontwikkeling in samenwerking met bewoners.
Een specifiek probleem daarbij betreft het vertalen van de commons-waarden naar een technologisch systeem dat het gezamenlijk beheer van hulpbronnen mogelijk maakt. Hiervoor wordt veel verwacht van digitale platformen en distributed ledgers technologies zoals de blockchain. Dit zijn databases die precies bijhouden wie wat bijdraagt en gebruikt. Ze koppelen zo’n boekhouding ook aan rechten, plichten en reputaties van de deelnemers. Bij de inrichting van zo’n systeem moeten ontwerpers steeds keuzes maken en rekening houden met spanningen tussen bijvoorbeeld privacy en transparantie, of individuele en collectieve belangen.
In dit ontwerpproces stuiten MKBs op een kennishiaat. Hoe kunnen de onderliggende (maatschappelijke) waarden van commons-gemeenschappen 1) worden gearticuleerd en 2) vertaald naar een ontwerp voor de organisatie van een stedelijke commons met behulp van digitale platformen?
Dit onderzoek verkent deze vragen in een fieldlab in Amersfoort, op twee ‘transfersites’ in Amsterdam en Birmingham, en met community of practice partners. Samen met hen worden een set design-principes en richtlijnen ontwikkeld voor het ontwerp van DLTs voor de stedelijke commons.