Designing Shape-Changing Textiles

In dit project is onderzocht hoe shape-changing textiles (stoffen die actief van vorm kunnen veranderen in
interactie met de drager of de omgeving) kunnen worden ontworpen op basis van ecologische principes om
duurzaam gedrag en welzijn te bevorderen. Samen met onderzoekers Pauline van Dongen en Anna Wetzel,
hebben consortiumpartners AMOLF, het Ecomimicry Instituut, Next Nature Network en UNStudio shapechanging textiles benaderd vanuit sociaal-, ecologisch-, technisch- en designperspectief. Ook master
studenten van WUR droegen bij aan dit onderzoek.
Een praktisch en theoretisch framework is gevormd rond research-through-design, more than human
design en ecomimicry, en er is gezocht naar voorbeelden van ontwerp van materialen met shape-changing
eigenschappen. Daarnaast is gekeken naar voorbeelden van shape-change in de natuur, waarbij ecologische
processen vormverandering teweegbrengen. Een principe van natuurlijke shape-change is bijvoorbeeld
hygromorfie: vormverandering op basis van vocht. Sterke hygromorfe eigenschappen worden o.a.
gevonden in beukenbomen, een inheemse soort met een bepalende invloed op lokale ecosystemen. De
beuk werd daarom een belangrijk onderwerp en inspiratiebron. Op basis hiervan zijn experimenten
uitgevoerd en textiele samples ontwikkeld met materialen met hygromorfe eigenschappen, zoals 3Dprintfialment met een hoge cellulose-content, houtfineer en papiergarens.
De shape-changing textile samples werden in een iteratief proces ontwikkeld, waarbij design-principes de
technische en ecologische inzichten beïnvloedden, en vice-versa. Naast de technische- en functionele
eigenschappen van de samples en hun mogelijke toepassing, is gekeken naar hun effect op de gebruiker en
diens beleving van de reactie van het materiaal op de omgeving. In aanvulling daarop is een narratief
ontwikkeld waarin niet de mens centraal staat, maar juist het ‘beyond-human’ of ‘more-than-human’
perspectief, dat steeds belangrijker wordt in design.
De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd in een event op de Dutch Design Week. Daar is
feedback opgehaald en is de basis gelegd voor vervolgonderzoek met een uitgebreid consortium.

In dit project zal ArtEZ onder leiding van onderzoeker Pauline van Dongen samenwerken met het Next Nature Network, UNStudio, AMOLF en het Ecomimicry Instituut aan kennisontwikkeling en -deling m.b.t. het potentieel van shape-changing textiles voor de bevordering van duurzaam gedrag en een duurzame omgeving.

Shape-changing textiles zijn stoffen die actief van vorm kunnen veranderen in interactie met de drager of de omgeving. Door hun adaptieve, responsieve en interactieve eigenschappen gaan deze stoffen een andere relatie aan met de gebruiker, wat mogelijkheden biedt voor duurzame gedragsverandering. ArtEZ en de consortiumpartners verbinden hun state-of-the-art kennis vanuit ecologisch-, technisch- en designperspectief om door middel van ontwerpend onderzoek nieuwe kennis te ontwikkelen over hoe deze innovatieve materialen kunnen bijdragen aan verduurzaming van gedrag en omgeving.

Aan de basis van dit onderzoek ligt een expliciete praktijkvraag van MKB-ondernemingen, die we op basis van een uitgebreid vraagarticulatieproces als volgt geformuleerd hebben:
Hoe kunnen shape-changing textiles, ontwikkeld en ontworpen op basis van ecologische principes en processen, een andere relatie tot de drager/gebruiker en zijn/haar omgeving genereren om duurzaamheid te bevorderen?

We willen deze hoofdvraag en een aantal deelvragen beantwoorden door in drie werkpakketten met het consortium te inventariseren welke relevante kennis er op dit moment beschikbaar is. Deze kennis zullen we door middel van ontwerpend onderzoek toetsen en verder ontwikkelen, waarna we de opgedane inzichten vervolgens analyseren en duiden om voor de MKB-partners en ons breder netwerk toepasbare kennis te genereren. Concrete voorbeelden hiervan zijn onder andere prototypes die getest kunnen worden met gebruikers (AMOLF en UN Studio) en de basis kunnen vormen voor een samplebibliotheek van shape-changing textiles. Daarnaast ontwikkelen we met Next Nature Network een speculatief toekomstscenario dat gepubliceerd en gedeeld kan worden met een breder publiek.