Een kwestie van vertrouwen…? Kritische succesfactoren in samenwerkingsrelaties die familiebedrijven in de regio Zwolle aangaan ten behoeve van duurzame productinnovatie.

Dit project gaat over factoren die een rol spelen bij samenwerkingsrelaties die familiebedrijven aangaan, met
bijvoorbeeld leveranciers en andere partijen, voor duurzame/circulaire productinnovaties.
Bedrijven hebben een belangrijke rol in het bijdragen aan oplossingen voor grote maatschappelijke
problemen zoals verduurzaming. Dat betekent dat ze onder andere moeten werken aan productinnovatie.
Veel van de bedrijven in de regio Zwolle zijn mkb-familiebedrijven. Familiebedrijven hebben speciale
kenmerken die bij collaboratieve productinnovatie positief of negatief kunnen uitwerken. Zo zijn
familiebedrijven aan de ene kant bij uitstek geschikt om duurzame innovatieprojecten aan te gaan: ze
hebben veelal eigen middelen, een lange termijn visie en investeringsagenda en een snelle
besluitvormingsstructuur. Aan de andere kant zijn er ook potentieel belemmerende factoren, zoals een
gebrek aan eigen kennis en moeite om ‘vreemden’ toe te laten.
Met name dit laatste is lastig, omdat voor innovatieprojecten samenwerking een vereiste is. In ons
verkennende, retrospectieve onderzoek willen we (na literatuurstudie) een aantal succesvol verlopen
samenwerkingsrelaties bestuderen door alle daarbij betrokken partners te interviewen. Het doel van dit
KIEM-onderzoek is een conceptueel model op te leveren waarmee we in ontwerpgericht vervolgonderzoek
(RAAK-MKB) ‘tooling’ kunnen gaan ontwikkelen voor familiebedrijven die wel graag met duurzame
productinnovatie aan de slag willen maar nog niet goed weten hoe ze het samenwerken met anderen daarin
moeten aanpakken.

e werken met anderen, zoals leveranciers, opdrachtgevers, of collega-ondernemers. Nu hebben familiebedrijven bijzondere kenmerken die maken dat ze anders omgaan met innoveren en samenwerken, dan niet-familiebedrijven. Onderhavig KIEM-project hebben we uitgevoerd om meer zicht te krijgen op deze bijzondere kenmerken en de valkuilen die deze eventueel met zich meebrengen wanneer familiebedrijven samenwerking zoeken met anderen voor duurzame productinnovatie. Deze inzichten kunnen een aanzet vormen voor vervolgonderzoek, in bijvoorbeeld een RAAK MKB- aanvraag.

We hebben literatuuronderzoek uitgevoerd en vervolgens hebben we in totaal negen interviews gehouden met drie regionale ondernemers en hun samenwerkingspartners. Als theoretische lens hebben we het Collaborative Value Creation model van Austin en Seitanidi (2014) gehanteerd, waarmee naar samenwerkingsrelaties op micro-niveau gekeken kan worden. Zo hebben we bijvoorbeeld uitgevraagd welke ambities familiebedrijven en hun samenwerkingsrelaties hadden met de samenwerking, wie het initiatief nam tot de duurzame productinnovatie, welke middelen ze uitwisselden, hoe ze het samenwerkingsproces vorm gaven en formaliseerden.

In veel opzichten gedragen familiebedrijven zich niet anders dan andere bedrijven. Er zijn echter wel degelijk een paar kenmerken te noemen die de samenwerkingsrelaties van familiebedrijven typeren. Dat zijn (1) hechten aan langdurige relaties, voorbij de specifieke productinnovatie , (2) voorkeur voor samenwerken met bekende relaties en (3) geen directe focus op economische doelen, de innovatie mag tijd kosten.

Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat familiebedrijven bij het samenwerken voor duurzame productinnovatie zelden expliciet spreken over de ambities die ze hebben met de samenwerking, vaak omdat ze elkaar wel menen te kennen. Dit brengt risico's met zich mee, wanneer gaandeweg de verwachtingen toch uit elkaar blijken te lopen. Dit is voor ons een aanknopingspunt voor een vervolgproject waarin we met een ontwerpgerichte aanpak een gesprekshulp hiervoor willen ontwikkelen, samen met en voor familiebedrijven.