Industry4.0@YourService

In de periode juni 2022 t/m juni 2024 heeft Kenniscentrum Business Innovation van Hogeschool Rotterdam
(KCBI) onderzoek gedaan naar de wijze waarop mkb-bedrijven in de maakindustrie gebruikmakend van
servitization een nieuw businessmodel kunnen ontwikkelen, welke belemmeringen zij daarbij tegenkomen en
hoe deze kunnen worden overwonnen.
Het onderzoek heeft bevestigd dat mkb-bedrijven in de maakindustrie mogelijkheden zien in het uitbreiden
van hun productaanbod naar geïntegreerde product-dienst-combinaties en ook de ambitie hebben om
daaraan invulling te geven. Inspanningen om die ambitie te vertalen naar een nieuw businessmodel leiden
echter zelden tot een gewenst resultaat. Oorzaak hiervoor kan gevonden worden in de aanwezigheid van
organisatorische en cognitieve belemmeringen die het businessmodel innovatieproces bemoeilijken.
Cognitieve belemmeringen (niet kunnen denken in klantwaarde, dominante logica en risico-aversie) zorgen
ervoor dat bedrijven moeilijk los kunnen komen van hun bestaande werkwijze. Organisatorische
belemmeringen als gebrek aan tijd, geld en kennis versterken dit effect en verhinderen dat er goed en
gestructureerd wordt gekeken naar de haalbaarheid van een nieuw businessmodel. Beide typen barrières
hebben tot gevolg dat initieel enthousiasme om met servitization aan de slag te gaan niet voldoende wordt
doordacht en onderzocht en te snel wordt vertaald naar een vaak technische invulling van een nieuwe
product-dienst-combinatie die onvoldoende tegemoetkomt aan de behoefte van de klant. De frustratie die uit
deze intuïtieve werkwijze voortkomt versterkt vervolgens de oorspronkelijke cognitieve en organisatorische
belemmeringen.
Met hulp van studenten en onderzoekers hebben 8 mkb-bedrijven gewerkt aan een gestructureerde aanpak
van servitization en het ontwikkelen van een nieuw businessmodel. Deze aanpak heeft ertoe geleid dat bij
de deelnemende bedrijven een verandering teweeg is gebracht in de bewustwording over de waarde van
servitization voor het bedrijf, de kennis die nodig is om businessmodel innovatie goed en gestructureerd aan
te pakken en de handelingsvaardigheid in het aanpakken van belemmeringen die servitization bemoeilijken.

Net als de rest van de maatschappij worden mkb maakbedrijven geconfronteerd met exponentiële digitale ontwikkelingen. Dit dwingt bedrijven om nieuwe manieren te vinden om te ondernemen. Servitization is zo’n mogelijkheid. Servitization is het toevoegen van (digitale) diensten aan producten, om hiermee producten slimmer te maken en de klantrelatie te verdiepen. De Nederlandse maakindustrie omarmt servitization nog slechts mondjesmaat. Bedrijven zien voordelen, maar zijn vaak nog weinig tot uitwerking in staat. Veel maakbedrijven hebben moeite met het vernieuwen van hun business model. Zij zijn sterk technisch gericht en hebben een beperkt commercieel vermogen.

In de literatuur bestaan twee perspectieven op business model innovation: een cognitief en een evolutionair perspectief. Deze perspectieven hanteren andere verklaringen voor het verloop van business model innovation en reiken ook andere handvatten voor de praktijk aan. Onze hypothese is dat mkb bedrijven voornamelijk een evolutionaire manier van business model innovation hanteren en dat zij bij meer disruptieve veranderingen onvoldoende op gang komen of vastlopen. Het mkb bedrijfsleven heeft baat bij nieuwe kennis, waarin beide perspectieven convergeren en rekening wordt houden met de specifieke context van deze bedrijven.

Kenniscentrum Business Innovation van Hogeschool Rotterdam wil oplossingen bieden voor dit praktijkprobleem door samen met geïnteresseerde maakbedrijven onderzoek te doen. Tegelijkertijd kan het onderzoek bijdragen aan nieuwe kennis over het vernieuwen van business modellen. De onderzoeksvraag is Hoe kan het mkb in de maakindustrie zijn business model innoveren richting servitization?

Het onderzoek wordt uitgevoerd in twee stromen. Een stroom van actieonderzoek waarin onderzoekers en studenten samen met bedrijven werken aan het ontwikkelen van servitization. En een stroom van onderzoek waarin achterliggende factoren voor business model innovation worden achterhaald en worden gespiegeld aan theoretische inzichten. Beide stromen hangen samen en worden parallel doorlopen. Het actieonderzoek vindt in een gestructureerde cyclus plaats. Het procesonderzoek vindt plaats door rijke case studies te beschrijven.