Koetjes en kalfjes. Welzijnspercepties van rundveehouders in de dierwaardige veehouderij

De publieke opinie over de veehouderij (BEUC, 2024) in combinatie met wijzigingen in de wet dieren betekenen dat het houden van vee anders moet. De positief benadering van dierenwelzijn vormt de basis voor de zes leidende principes van dierenwelzijn in de zienswijze “dierwaardige veehouderij” (RDA, 2021). Deze zienswijze is de aanleiding geweest voor meerdere wetsvoorstellen in de tweede kamer over de dierwaardige veehouderij. Op het moment van schrijven lijkt dat het houden van vee vanaf 2040 in ieder geval anders moet. De gangbare veehouderij staat voor een uitdaging als het moet voldoen aan deze dierwaardige manier van vee houden.

Inzicht verkrijgen in de percepties t.a.v.dierenwelzijn van verschillende rundveehouders is een centraal thema in dit onderzoeksvoorstel. Inzicht wordt verkregen over wat rundveehouders waarnemen t.a.v. dierenwelzijn bij hun vee, hoe ze dit interpreteren en vervolgens hoe ze hun waarnemingen beschrijven. Inzicht in de taal van verschillende rundveehouders en het gesprek erover stelt ze in staat om van en met elkaar te leren en het gesprek aan te kunnen gaan met elkaar, met onderzoekers en met burgers. Hierdoor bereiden wij de veehouders beter voor op de transitie naar een dierwaardige veehouderij. In dit voorstel is ook nadrukkelijk aandacht voor de ontwikkelingen van veehouderij studenten en -docenten die respectievelijk in staat moeten zijn om de noodzakelijke transities tot dierwaardige veehouders te maken en de rundveehouders van de toekomst op te leiden.

Mbo- en hbo studenten, docenten en docent-onderzoekers zijn betrokken bij het uitvoeren van dit onderzoek. Het betreft een samenwerking tussen het Aeres practoraat dierenwelzijn en –gezondheid, de opleiding Dier in de Duurzame Samenleving van Inholland Delft en het lectoraat Management van Rundergezondheid van Aeres Hogeschool Dronten, en vier rundveehouders (zowel regulier als alternatief).

Aanleiding van dit onderzoek, uitgevoerd door Aeres mbo Barneveld, Aeres Hogeschool Dronten en Hogeschool Inholland Delft waren keukentafelgesprekken met veehouders in het voorjaar van 2024. In die gesprekken viel het op dat veehouders op verschillende manieren over dierenwelzijn praten. De één keek vooral naar gezondheid en productie, de ander benoemde gedrag of emoties van de koe. Het leek soms alsof ze “een andere taal” spreken.
In 2025 vonden diepte-interviews met veertien melkveehouders plaats; 12 gangbaar en 2 biologisch. De interviews gaven antwoord op de vraag, wat verstaan melkveehouders onder dierenwelzijn? Deze interviews waren afgenomen op basis van een vragenlijst waarin, onder andere, de zes leidende principes voor een dierwaardige veehouderij (opgesteld door de Raad voor Dierenaangelegenheden), verwerkt waren.

Uit de analyse van de interviews ontstonden vijf hoofdthema’s rondom hoe melkveehouders dierenwelzijn beschouwen:
• Gezondheid: Denk aan een goede weerstand, weinig behandelingen, geen ziektes en een lange levensduur.
• Omgeving: Zoals een goed klimaat, voldoende ruimte, comfort en weidegang.
• Goed voelen: Koeien die relaxed liggen, niet bang zijn, zich op hun gemak voelen, lekker in zijn vel zitten.
• Gedrag: De mogelijkheid voor natuurlijk gedrag en keuzevrijheid.
• Voeding: Voldoende en goed voer en water.
De resultaten laten zien dat veehouders vaker welzijn koppelen aan zichtbare en meetbare indicatoren, zoals conditie, productie of gedrag. Welzijn koppelen aan emoties of gevoelens komt minder vaak maar wel regelmatig voor, dan werd er gesproken over 'lekker in zijn vel' of 'zich happy voelen'. Daarnaast werd duidelijk dat veehouders behoefte hebben aan meetbare indicatoren om goed welzijn aan de koe te kunnen herkennen. Veehouders nemen dierenwelzijn serieus, maar soms gebruiken ze andere woorden dan onderzoekers of beleidsmakers. Door met elkaar in gesprek te blijven, kunnen we meer begrip krijgen voor elkaars visie én bouwen aan een toekomst waarin één taal gesproken wordt voor het bereiken van optimale dierenwelzijn.