© 2024 SURF
positie en profiel van het platform: een open netwerk
Het platform Kunst ≈ Onderzoek is een samenwerkingsverband van kunstlectoraten in Nederland om onderzoek in de kunsten op de kaart te zetten en samenwerking te stimuleren.
Het platform komt voort uit het KUO netwerk en eerder nog het Landelijk Overleg Kunstlectoren. Bij de totstandkoming van het platform is nadrukkelijk gekozen voor een breed netwerk: het uitgangspunt is een open en inclusief platform voor alle lectoraten die zich bezighouden met onderzoek in de kunsten (we hebben het ook altijd nadrukkelijk over lectoraten, en niet alleen over lectoren).
In de praktijk blijkt dat de lectoren en onderzoekers op verschillende niveaus betrokken (willen) zijn: sommigen blijven alleen op de hoogte via de informatie die gedeeld wordt via het platform, waar anderen actief inhoudelijk en organisatorisch bijdragen. Opvallend is dat lectoren en onderzoekers vooral op de thematische (werk)bijeenkomsten afkomen. Lectoren geven aan de afweging te maken tussen waar hun interesse ligt, en of ze ergens hun spaarzame tijd aan kunnen besteden - velen hebben deeltijdaanstellingen, naast een andere beroepspraktijk - al dan niet in de kunsten. In het vervolg van het platform is dan ook ingezet op meer programmatisch werken. Het platform is in de eerste plaats een onderzoekersnetwerk – een thematisch platform voor uitwisseling en samenwerking op het gebied van onderzoek in de kunsten in brede zin. Het is mooi om te zien dat niet alleen lectoren zelf betrokken zijn, maar zij ook hun onderzoeksgroepen betrekken; en bv ook de hbo-postdocs van de kunsthogescholen aanhaken en bijdragen vanuit hun onderzoek en perspectief.
aandachtspunt: de kunsten en het onderzoek in de kunsten (met name artistiek onderzoek) lijken voor de buitenwereld soms erg op zichzelf gericht. Ook de verbinding van het praktijkgericht onderzoek aan kunsthogescholen met het kunstonderwijs en het werkveld kan nog versterkt worden. De vraag is hoe het platform daarin van betekenis kan zijn.
blik op de toekomst: In de nieuwe periode zal het platform naast onderzoekers vanuit de kunstdisciplines, ook nadrukkelijk lectoraten en onderzoekers uitnodigen die zich bezighouden met de meer exploratieve, experimentele en kritische dimensie van de esthetische praktijk bv. vanuit de vakgebieden design, mode, beeldcultuur en technologie. Er zal meer afstemming en samenwerking met de andere platforms op het gebied van kunst (OKWT) en design (NADR) plaatsvinden o.a. via de bruglectoren die in meerdere platforms deelnemen. Ook worden initiatieven en activiteiten ontwikkeld om de culturele sector, waaronder Raad voor Cultuur, en de kunstpraktijk zelf nog meer en beter te verbinden aan het praktijkgericht onderzoek in de kunsten.
thematisch programmeren en valideren
Kunst ≈ Onderzoek had als doelstelling deel te nemen aan het debat over de waarde en waardering van kunst. De belangrijkste activiteiten op dit gebied waren:
■ Het symposium DIS_SEMINAR op 13 september 2019 over alternatieve vormen van kennisproductie en disseminatie; met bijdragen van 6 verschillende lectoraten van verschillende hogescholen; > 120 bezoekers en deelnemers (lectoren, postdoc onderzoekers, promovendi, kunstenaars, werkveld, MA-studenten) | programma | videoregistraties
■ een tweetalige bijdrage met drie reflecties en een inleiding in het gepeerreviewde tijdschrift FORUM+ n.a.v. een debat en expositie - zowel in gedrukte vorm als online: lees hier
■ opstellen van standpunten vanuit de kunstlectoraten in het kader van de ontwikkeling van een gezamenlijke aanvraag NWA Route Kunst
Het platform werkt samen met de individuele kunstlectoraten, hogescholen en platforms/instituten als ARIAS, ACPA, RASL, etc die evenementen organiseren waar het hele netwerk van kan leren (kennisdeling) of aan deel kan nemen.
Vanuit deze doelstelling van onderlinge kennisdeling en uitwisseling was het platform tevens betrokken bij en heeft bijgedragen aan o.a.:
■ Smart Culture Working Conference (november 2018) in Utrecht; een samenwerking tussen NWO en ARIAS. Het programma is gericht op het verkennen van nieuwe perspectieven en meer inzicht op het gebied van kunst, onderzoek en wetenschap | verslag
■ Doing Artistic Research: A Collaboratory: symposium on artistic research practices, door Lectoraat Autonomie en Openbaarrheid in de Kunsten, Hogeschool Zuyd | verslag
■ Art Research issue APRIA over FOOD (ArtEZ)
■ ‘How do we establish, sustain and nourish a vital research culture in the arts?
Celebrating 10 years PhDArts’ - conferentie in Leiden 2018
blik op de toekomst: we richten ons nog meer op thematisch programmeren. De vervolgaanvraag heeft meer het karakter van een eigen onderzoeksagenda met thema’s als diversiteit, de derde cyclus en ‘the labour of artistic research’.
We dragen bij aan en geven kritische input op, en beleidsagenda's op het gebied van praktijkgericht onderzoek, wetenschap en kunsten.
Ook zal onderzocht worden hoe kunst ≈ onderzoek als netwerk kan bijdragen aan betrokkenheid van kunstlectoraten aan landelijke en internationale agenda’s (waaronder het missiegedreven innovatiebeleid, CLICKNL KIA Veerkracht, maar ook Horizon Europe).
derde cyclus
Voor de doelstelling om bij te dragen aan een volwaardige derde cyclus voor onderzoek in de kunsten, heeft het platform o.a. de volgende activiteiten uitgevoerd:
■ werkbijeenkomst regionale samenwerkingen (BAK) met vertegenwoordigers van hogescholen, universiteiten en NWO-SIA
■ betrokkenheid bij de Schets voor een visie op de derde cyclus voor
o kunst‐ en creatieve opleidingen - aangeboden aan VH mbt lobby voor een derde cyclus in het hbo
■ inzicht en overzicht van mogelijkheden derde cyclus in Nederland op kunst-onderzoek.nl
■ voortraject derde cyclus; landelijk pilot programma van enkele bijeenkomsten met 8 deelnemers en 4 betrokken lectoren
Er waren een viertal functies te onderscheiden in dit voortraject:
1. informeren/voorlichten over derde cyclus in de kunsten (plekken, voorwaarden, financiering)
2. bouwen van een artistic research community (in Nederland)
3. begeleiden van makers/onderzoekers naar kansrijke onderzoeksvoorstellen
4. bijdragen aan de planvorming en de ontwikkeling van een derde cyclus voor de onderzoek in de kunsten (aansluitend bij de landelijke ontwikkelingen en ambities)
Bij de pilot voor een landelijk voortraject derde cyclus zijn we aangelopen tegen een lastig spanningsveld van verwachtingen – enerzijds van de ‘deelnemers’ (kandidaten), die nog meer begeleiding en connecties hadden gewild, anderzijds tegen de beperkte tijd van de lectoren en beperkte capaciteit in phd-plekken in Nederland.
Ook lijkt er vanuit artistic research vooral de behoefte om te bouwen aan een community, meer nog dan de vorming van alleen een cohort voor een derde cyclus programma.
lesson learnt: Er was wel belangstelling, maar er waren onvoldoende middelen en capaciteit om (duurzame) begeleidingsstructuren op te zetten. Er is duidelijk een behoefte aan voorlichting, maar ook aan begeleiding en netwerkvorming.
blik op de toekomst: het platform wordt gezien als inhoudelijke stakeholder in de propositie voor een professional doctorate pilot met het cluster Kunst + Creatief in het kader van de derde cyclus ontwikkeling in het hbo. Daarnaast blijven we ons inzetten voor het bouwen aan een community van praktijkgericht/artistiek onderzoekers in de kunsten.
organiserend vermogen
Kunst ≈ Onderzoek is deze eerste fase door HKU getrokken, met Nirav Christophe als projectleider en Debbie Straver als coördinator. Zij vormen de stuurgroep samen met de volgende lectoren: Anke Coumans (Hanze/Minerva), Jeroen Boomgaard (Gerrit Reitveld Academie), Janneke Wesseling (KABK/Universiteit Leiden), Peter Sonderen (ArtEZ).
Het platform heeft gevraagd en ongevraagd advies gegeven op ontwikkelingen in de sector, bv. door het standpunt van lectoraten te vertegenwoordigen bij een initiatief voor een gezamenlijke NWA-ORC aanvraag (juli 2018 in KNAW), bij de totstandkoming van het stuk “Schets voor een visie op een derde cyclus voor de Kunsten en creatieve Industrie” (2019) en in gesprek met de voorzitter en een lid van de commissie SIA hbo-postdoc over de mogelijkheden en beperkingen van deze regeling voor kunsthogescholen (april 2020).
Als coördinator nam Debbie Straver deel aan de klankbordgroep voor de Verkenning naar de versterking praktijkgericht onderzoek aan kunsthogescholen.
Het platform is met projectleider Nirav Christophe vertegenwoordigd in de KUO werkgroep Onderzoek en in de NWA Stuurgroep Route Kunst.
blik op de toekomst: uitbreiding en verjonging van de kerngroep. Janneke Wesseling die eerst onderdeel uitmaakte van onze stuurgroep is nu het boegbeeld van de NWA Route Kunst, wat de samenwerking verder zal versterken.
Het platform wordt steeds vaker (h)erkend als spreekbuis van de onderzoeksgroepen aan kunsthogescolen. Deze positie willen we verder uitbouwen om zo bij te kunnen dragen en verantwoordelijkheid te kunnen nemen in ontwikkelingen in de sector (bv derde cyclus) en agenda voor Versterking praktijkgericht onderzoek aan kunsthogescholen.
zichtbaarheid lectoraten en onderzoek in de kunsten
Voor de zichtbaarheid en informatie over onderzoek in de kunsten hebben we een digitale nieuwsbrief en is de website kunst-onderzoek.nl en art-research.nl ontwikkeld. Ook organiseerden we het exposium DIS_SEMINAR in september 2019 en verscheen er een bijdrage vanuit het platform in FORUM+ in 2018. Het platform heeft bijgedragen aan de Verkenning Versterking praktijkgericht onderzoek aan kunsthogescholen door SIA (verschenen voorjaar 2020).
Het voorstel voor dit platform komt van vijf lectoraten van verschillende kunsthogescholen. Het platform KUNST ≈ ONDERZOEK staat open voor alle onderzoeksdomeinen in kunst en design, van ‘artistic research’ tot de creatieve economie en van stedelijke vernieuwing tot cultuureducatie. Het platform komt voort uit een sterke behoefte om onderzoek in de kunsten in kaart te brengen, zichtbaar te maken en te profileren, maar zeker ook vanuit een wens voor meer samenwerking op verschillende gebieden en niveaus: zowel onderling als met niet-artistieke domeinen.
Zowel de aanvragende als de deelnemende lectoraten worden nadrukkelijk betrokken bij de activiteiten van het platform. Kunstonderzoekers en lectoraten worden gestimuleerd en ondersteund om binnen het Platform kleinere thematische netwerken te ontwikkelen. Daarnaast wordt gestreefd naar de realisatie van een volwaardige derde cyclus in de kunsten: het platform zal daar actief aan bijdragen.
Platform Praktijkgericht Onderzoek KUO sluit aan bij de volgende onderzoeksagenda’s en thema’s: NWA Route 14 en de investeringsagenda NWA, Strategische Onderzoeksagenda HBO ‘Onderzoek met Impact’, thema 9, de Human Capital Agenda en Topsector Creatieve Industrie.