Lessen met zeewiermoleculen

De postdoc kandidaat, Tanja Moerdijk, zal op structurele wijze de reeds door haar gemaakte verbinding tussen het lectoraat Marine Biobased Specialties (MBBS) en de opleiding Chemie van HZ University of Applied Sciences verder uitbouwen en bestendigen. Streven is dat het MBBS Bioprospecten onderzoek zichtbaar is in alle studiejaren van de opleiding Chemie en praktijkcasuïstiek structureel ingebracht wordt in het curriculum. De postdoc is daarom betrokken bij alle studiejaren van de opleiding. Zij zal de ontwikkeling van een geïntegreerde onderzoeksleerlijn in het Chemie curriculum coördineren, welke gevoed wordt vanuit het MBBS onderzoeksprogramma waardoor inbedding van onderzoek in de opleiding wordt geborgd.
Verdieping, overdracht en deling van kennis met betrekking tot het chemische smaak- en textuurprofiel van zeewier zal uitgevoerd worden door zowel postdoc als studenten door te participeren in het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek aan (polymeer)moleculen uit zeewier in samenwerking met de zeewierproducenten. Deze kennis zal uiteindelijk bijdragen aan een duurzame productie en verwerking van zeewier tot eindproducten voor de consument.
Omdat het onderwerp breed en maatschappelijke relevant is, creëert het bovendien de mogelijkheid voor andere opleidingen en onderzoeksgroepen om de verbinding eenvoudig te kunnen oppakken. De postdoc gaat de daadwerkelijke verbinding maken tussen onderzoekers, docenten en studenten. De postdoc ontwikkelt tevens projectleiderschapsvaardigheden door het volgen van een training en door lopende projecten binnen het MBBS onderzoek te benutten om samenwerking met (inter)nationale kennisinstellingen en bedrijven uit te bouwen.
De postdoc zal begeleid en ondersteund worden in de uitvoering van haar activiteiten door lector en opleidingscoördinator (olc) (onder andere on the job en formele planningsafspraken), Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) alsmede het HZ kernteam CoE BBE (uitbouwen netwerk). Het personeelsbeleid en functiereeks onderwijs en onderzoek van de HZ voorzien in de ontwikkelingsmogelijkheid van de postdoc.

Dat zeewier potentie heeft in een bio-circulaire economie is geen vraag meer: het Nederlandse
zeewier is een bron van bruikbare stoffen en kan een bijdrage leveren aan het behalen van de
sustainable development goals (SDGs). Echter, voordat zeewier op een duurzame manier geteeld
en verwerkt kan worden tot een uiteindelijk product voor de consument, is er onderzoek en innovatie
nodig.
“Hoe kunnen smaakcomponenten en polymeren uit zeewier geïsoleerd en geanalyseerd worden
met als doel een beter inzicht te krijgen in de smaak en textuur van zeewier ten behoeve van de
zeewiersector?” Dat was de onderzoeksvraag die centraal stond tijdens dit postdoc traject.
De verkregen chemische kennis en onderzoeksresultaten tijdens dit postdoc traject heeft een
duidelijke doorwerking in de beroepspraktijk en het onderwijs. Dit project helpt de ontwikkeling van
de zeewiersector tot een duurzame keten en de bevindingen worden als casuïstiek en
onderzoeksopdrachten gebruikt bij het opleiden van young professionals. Inmiddels hebben vele
studenten gewerkt aan de toepassing van zeewier als oplossing voor maatschappelijke
vraagstukken. Tijdens deze samenwerking werd op een natuurlijke wijze de verbinding gemaakt
tussen de beroepspraktijk (Chemie, Food en Aquacultuur), opleidingen (Chemie,
Watermanagement, Voedseltechnologie, Agrofood en Ondernemerschap, Toegepaste Biologie,
Toerisme en Management), hogescholen (Hogeschool Inholland (Delft, Amsterdam), Aeres
Hogeschool (Dronten), HAS Hogeschool (Breda)), kennisinstituten (Royal Netherlands Institute for
Sea Research (NIOZ), Wageningen University & Research (WUR), Instituut voor Landbouw en
Visserij Onderzoek (ILVO, België) en Centers of Expertise (Biobased Economy, Innovation and
Entrepreneurship, Water & Climate).
Er werd een analysemethode ontwikkeld voor de chemische profilering van de vrije aminozuren en
nucleotiden. Deze methode maakt het mogelijk maakt om de intensiteit van de specifieke umami
smaak van een zeewiersoort vast te stellen1. In een desktop studie werd inzicht verkregen in de
mechanismen met betrekking tot het sensorisch waarnemen van umami smaak2. Door vervolgens
deze kennis toe te passen kan de zeewiersector inspelen op het smaakprofiel door bijvoorbeeld
een post-harvesting bewerking toe te passen en daarmee de consumentenacceptatie ten opzichte
van het zeewier te vergroten.
Tijdens dit postdoc traject werd tevens de verbinding gemaakt tussen de aqua- en agricultuur
sector. In een onderzoek wat zich richt zich op de toepassing van zeewier in additieve diervoeding,
Formulier eindrapportage hbo-postdocprogramma
Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA Pagina 3 van 4
Algemeen
wordt momenteel een nieuwe commerciële verwaarding van zeewier verkend die tevens een
duurzame en korte keten mogelijk maakt (SIA Kiem 2020, Zirculair Zeewiervoer).
Zeewier heeft toekomstperspectief! De uitkomst van het umami zeewiersmaak onderzoek heeft
ertoe geleid dat er plannen zijn om deze kennis toe te passen in het kader van ‘healthy ageing’ (SIA
KIEM GoChem, Aahminozuren!). Daarnaast wordt er onderzocht op welke manier eiwitten uit
zeewier geëxtraheerd kunnen worden, hoe fermentatie de smaak van zeewier kan veranderen en
hoe van de overgebleven polysachariden een eetbaar verpakkingsmateriaal gemaakt kan worden
en daarbij de verpakkingsproductie- en consumptieketen duurzamer te maken (SIA Kiem GoChem,
Fresh layer). Ook wordt er nagedacht over hoe de keten van productie, applicatie en vermarkten
van zeewier integraal onderzocht kan worden. Dit laatste biedt perspectief om creatief
ondernemerschap in het Chemie curriculum in te bedden en de verdere verbinding te maken met
andere opleidingen.
1: Extraction and Analysis of Free Amino Acids and 5’-Nucleotides, the Key Contributors to the
Umami Taste of Seaweed, wetenschappelijke paper submitted to Food Chemistry 2: The Biochemistry and Molecular Mechanisms of Umami Taste Perception: A Review,
wetenschappelijke paper in preparation