Living Lab Duurzame Bedrijfsovername: De passende adviseur

Een generatiewisseling ofwel het bedrijfsovernameproces is een veranderproces. Adviseren binnen veranderprocessen is een interactief proces waarin mensen samen activiteiten uitvoeren, experimenteren, relaties vormgeven en betekenissen construeren. Het gaat om balanceren tussen stabiliteit en vernieuwing om als bedrijf en familie wendbaar te zijn in een onvoorspelbare en onzekere wereld.
Adviseurs spelen een belangrijke rol binnen het bedrijfsovernameproces. Logisch, omdat overnemers, overdragers, niet-overnemende familieleden en partners staan voor een complex vraagstuk wat de familie, het bedrijf en eigenaarschap betreft. Ervaring doen deze partijen niet op: overnemen doe je waarschijnlijk 1x in je leven, net als het overdragen. Er moeten tijdens het proces besluiten worden genomen over fiscale, strategische, economische, juridische en sociaal-emotioneel vraagstukken die impact hebben op het familiegeluk.
Een effectieve adviseur moet de passende en correcte kenmerken en competenties hebben om meerwaarde te bieden voor het familiebedrijf. Belangrijk zijn betrouwbaar, respectvol, inlevend, betrokken, geduld en open minded. Ook moet een adviseur zelfbewust zijn en reflecteren op de eigen sterke en zwakke punten. Adviseurs moeten, om goed te kunnen functioneren, een vertrouwensrelatie bouwen met het familiebedrijf en de complexiteit tussen de familie- en bedrijfssystemen erkennen en in evenwicht brengen. Belangrijk zijn communicatieve vaardigheden en een objectieve mening. Adviseurs moeten zelfkennis hebben en waar nodig andere expertises erbij halen.
De ontwikkelingen gaan snel en de maatschappelijke vraagstukken beïnvloeden de besluiten. Naast familiale overnames zien we investeerders en zij-instromers waardoor het proces verandert. De nieuwe generatie ondernemers heeft andere drijfveren, normen en waarden.
De invloed en impact van een adviseur is groter dan vaak wordt ingeschat. Het is dan ook van groot belang dat het familiebedrijf een passende adviseur kiest die zowel adviseert op terrein van een toekomstbestendig agrarisch bedrijf als ook oog heeft voor het familiegeluk.

Een bedrijfsovername in de land- en tuinbouw is succesvol wanneer het bedrijf na de overname een (ecologisch en economisch) duurzaam bedrijfs- en verdienmodel heeft, financieel gezond is en als de familieverhoudingen goed zijn (familiegeluk). Dat dit een complexe proces is, wordt duidelijk wanneer het proces van dichtbij wordt bekeken: het aantal betrokkenen en de vele besluiten die genomen moeten worden op financieel, juridisch, economisch, ecologisch, sociaal-emotioneel en familiair terrein maken het geheel complex.
Binnen dit bedrijfsovernameproces spelen (familie)bedrijfsadviseurs een cruciale rol. Het belang van de best passende adviseur is duidelijk, maar hoe de rol er echt uitziet, is onduidelijk. Het huidige onderzoek geeft hier geen antwoorden op. In de psychologie vinden we een aantal aanknopingspunten, echter deze zijn (nog) niet verbonden met het onderzoek noch de praktijk van agrarische familiebedrijven en hun overnameproces.

Doelstelling van dit project is met behulp van een helder beeld van de impact van de agrarische adviseur binnen het bedrijfsovernameproces van het familiebedrijf adviseurs van nu en in de toekomst (door)ontwikkelen en ondersteunen, zowel v.w.b. handelingsperspectief als ook gedragsverandering. Dit bereiken we door het doen van praktijkgericht onderzoek en het toetsen, verrijken en toepassen van de adviezen en producten uit fase 1.

Het beoogde resultaat is een stevig netwerk van huidige bedrijfsadviseurs die gezamenlijk bewust zijn van de impact van hun rol binnen het complexe bedrijfsovernameproces en een duidelijke beschrijving van die rol welke gedragsverandering en handelingsperspectief biedt. Hierbij maken we gebruik van de adviezen en producten uit fase 1, zowel van de hogeschool Inholland als ook van de andere 5 hogescholen. Onder onze resultaten vallen ook kenniscirculatie met zowel de agrarische adviespraktijk, als het mbo en hbo onderwijs. De adviseurs van straks zitten nu in de (groene) schoolbanken. Zo verbinden wij niet alleen tussen de 4 projecten, maar ook tussen werkveld en onderwijs.