Museaal verleden: een toolset om tentoonstellingen virtueel te (re)construeren.

In dit project is onderzocht of het mogelijk was om met behulp van een toegankelijke, laagdrempelige toolset tentoonstellingen uit de geschiedenis van een museum virtueel (VR) te (re)construeren, en opnieuw ervaar- en beleefbaar te maken. Onze casus was de grote Internationale Theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam (1922).
Aanleiding voor dit project was de behoefte bij musea (ic het Allard Pierson en het Stedelijk Museum) om belangrijke tentoonstellingen uit hun verleden weer tot leven te wekken; via VR, maar zonder dat daar ingewikkelde technologie bij komt kijken. Zo’n virtuele reconstructie voorkomt dat cultureel erfgoed, ic de historische, culturele ervaring, verloren gaat. Daarbij horen behalve de kunstwerken zelf ook aspecten als vormgeving, de inrichting van de zalen, de ruimtelijke werking, de grootte van objecten, hoe ze zich verhouden tot elkaar, etc. Allemaal aspecten die sterk bepalend zijn voor de beleving van een tentoonstelling en voor de impact ervan. Daarbij biedt de virtuele reconstructie conservatoren, educatiemedewerkers of onderzoekers de mogelijkheid om extra informatie toe te voegen en/of tentoonstellingen uit het verleden kritisch te bevragen of zelfs te herinrichten.
De toolset zoals ons die voor ogen stond is ontwikkeld en is beschikbaar via de open toegankelijke platforms van het 4D Research Lab van de UvA, in de vorm van instructievideo’s, een handleiding, en software. Onze case-study is voor een belangrijk gedeelte gerealiseerd maar ook nog ‘work in progress’.

Dit project heeft als hoofddoel het ontwikkelen en testen van een laagdrempelige prototype toolset waarmee tentoonstellingen - zonder ingewikkelde technologie - virtueel kunnen worden ge(re)construeerd. Tentoonstellingen hebben een beperkte levensduur. Veel informatie die de beleving van een expositie bepaalt, is na afloop verloren. Met name geldt dit voor inrichting en vormgevingsaspecten, die zeer bepalend zijn voor de beleving. Virtual Reality (VR) biedt mogelijkheden om deze informatie te reconstrueren en te behouden en de bezoeker een impressie te geven van de ‘look-and-feel’ van een expositie. Op deze manier kunnen musea hun geschiedenis op aansprekende wijze archiveren en succesvolle of baanbrekende tentoonstellingen uit hun verleden opnieuw toegankelijk maken. De VR ruimtes bieden ook mogelijkheden voor innovatief onderzoek en onderwijs en voor het ontwerpen en presenteren van nieuwe tentoonstellingen. Hiertoe zal een koppeling naar bestaande digitale beeldarchieven worden onderzocht, om een dynamische link tussen online databases en virtuele ruimtes tot stand te brengen.
De potentie van de toolset en het concept van de virtueel gereconstrueerde tentoonstelling zal worden onderzocht aan de hand van een pilot met een vanuit Theaterwetenschappen ingebrachte casus: de spraakmakende, allereerste Internationale Theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum (Amsterdam, 1922). De virtuele reconstructie van deze tentoonstelling en de toolset die hiervoor zal worden ontwikkeld zullen uitgebreid worden geëvalueerd met conservatoren, onderzoekers, studenten en tentoonstellingsontwerpers. De pilot zal derhalve leiden tot een reflectie op de toepassingsmogelijkheden van VR in de museale wereld, een demonstrator produceren van VR als archiveringsinstrument, en een prototype vormen dat doorontwikkeld kan worden in een vruchtbare publiek-private-academische samenwerking.