Signals of change in de wijk

De transitie van zorgverlening naar preventie vraagt niet alleen om aandacht voor leefstijl, maar ook voor gezondheidsbelemmerende knelpunten in de sociale en fysieke leefomgeving, zoals armoedeproblematiek, sociale spanningen tussen groepen of onveiligheid door drugsoverlast. Welzijnswerkers, zorgverleners en andere professionals in de wijk willen vroegtijdig kunnen anticiperen op signalen voor deze problemen, maar helaas blijven de behoeftes en problemen van een substantieel deel van de inwoners voor hen onzichtbaar.

Een consortium van de gemeente Zwolle, welzijnsorganisaties, een woningcorporatie, Esri, een inwonerparticipatie-expert en Saxion (penvoerder) wil professionals in de wijk helpen bij het opsporen en inzichtelijk maken van ‘signals of change’ middels technologie en data, zodat ze tijdig effectieve interventies kunnen inzetten. Bestaande informatie over problemen in de wijk is ontoegankelijk, zit alleen in hoofden van professionals of is überhaupt niet beschikbaar, omdat contact met deze inwoners ontbreekt. Wijkrapportages zijn daarnaast veelal retrospectief en KPI-gedreven. Ze meten vooral wat beleidsmakers willen weten, met als risico dat onderbelicht blijft waar inwoners echt mee zitten. Kortom: professionals lopen achter de feiten aan.

De onderzoeksvraag luidt:

Hoe kunnen professionals in de wijk met behulp van kwalitatieve data en technologie een beeld krijgen van signals of change, zodat zij tijdig actie kunnen ondernemen en voorkomen dat problemen uit de hand lopen?

In dit KIEM-project onderzoeken we het dagelijkse werk van wijkprofessionals met een focus op hun informatiebehoefte, met als doel inzichten verwerven in gewenste functionaliteiten en databronnen voor een dashboard dat hen bij hun werk kan ondersteunen. De resulterende ontwerpeisen worden afgezet tegen bestaande technologie en geschikte datasets. De uitkomst van deze gapanalyse vormt het startpunt voor het ontwikkelen, testen en reviseren van een interactieve mock-up van dit dashboard. Studenten ontwikkelen tenslotte een (beperkt) proof-of-concept, waarin verhalen van inwoners geïntegreerd worden met enkele andere databronnen. Deze verhalen worden verzameld volgens de principes van narratieve evaluatie.

Wijkprofessionals zoals opbouwwerkers, jongerenwerkers, woonconsulenten en wijkverpleegkundigen spelen een cruciale rol in het vroegtijdig signaleren van kansen, problemen en behoeftes in de wijk, waarmee ze escalatie en een beroep op zorg en welzijn kunnen voorkomen. Vroegsignalering gebeurt vooral ad-hoc op basis van impliciete kennis en persoonlijke contacten. Het ontbreekt aan een domeinoverstijgend, op data gebaseerd en actueel beeld van wat leeft in de wijk. Daarnaast weten professionals sommige (kwetsbare) groepen helemaal niet te bereiken.
Een consortium van hogeschool Saxion samen met welzijnsorganisaties (WijZ/De Kern, Travers), deltaWonen (woningbouwcorporatie), gemeente Zwolle (sociale wijkteam; beleidsafdeling sociaal domein) en een technologiepartner (ESRI) heeft in dit KIEM-project een oplossingsrichting ontwikkeld voor een datagedreven vroegsignaleringsapplicatie. De oplossingsrichting kreeg vorm in ontwerpeisen, applicatiescenario’s en een interactieve mock-up voor een AI-gebaseerde ‘digitale buurtantenne’. Deze buurtantenne ondersteunt professionals bij het verzamelen, delen, duiden en opvolgen van signalen en bij een interdisciplinaire dialoog over deze signalen.
Het project kenmerkte zich door een participatieve aanpak, waarbij we elke stap in het ontwerpproces samen hebben gezet met wijkprofessionals, met als doelen: aansluiten bij hun huidige manier van werken en draagvlak ontwikkelen voor een datagedreven door technologie ondersteunde werkwijze.

De belangrijkste inzichten uit het project waren:
• Wijkprofessionals hebben veel impliciete kennis over de wijk die niet geborgd is in systemen.
• Een systematische domeinoverstijgende werkwijze voor vroegsignalering ontbreekt. Het ontbreekt wijkprofessionals eveneens aan systemen die domeinoverstijgend vroegsignaleren ondersteunen.
* Overleg over signalen is gefragmenteerd en ad-hoc.
• Wijkprofessionals hebben beperkt zicht op signalen van kwetsbare groepen.
• Wijkprofessionals hanteren geen methodieken die zorgen voor continue, herhaalde signalering.
• Professionals volgen discussies en leiden signalen af uit NextDoor en WhatsApp. Signalen afleiden uit registratiesystemen gebeurt beperkt.

Op basis van deze inzichten hebben we twee vervolgprojecten geformuleerd (RAAK-publiek, TechForFuture). Het consortium is uitgebreid met het Hof van Welbevinden (inwonerorganisatie uit Zwolle), technologiebedrijven en diverse organisaties buiten Zwolle.