© 2024 SURF
Organisatieonderzoeker Weick onderscheidt vier globale strategieën die onderzoekers kunnen helpen om projecten die hun ‘zin’ zijn verloren weer betekenis te geven (renewal). Deze studie onderzocht hoe ontwerpers dit doen in hybride teams. In hybride teams heeft de afstemming tussen de kennis, ervaringen en perspectieven van de teamleden impact op de mate waarin een gekozen frame blijft voortbestaan. Op basis van uitgevraagde incidenten (reflecties en diepte-interviews) uit de praktijk van ontwerpers, onderzoekers, programma managers en onderwijsgevenden (n=20) is breed gekeken naar de wijze waarop dit gebeurt.
Hoewel de strategieën van Weick - luisteren, schrijven, doelen stellen, dialoog - ook onder ontwerpers voorkomen, zetten zij vooral ook het visualiseren en samen iets maken in als strategie om de betekenis van een ontwerptraject te onderhouden. Het inzetten van verbeeldende strategieën, bevordert niet alleen het ontwerpproces, maar ook de samenwerking. Een goede visualisatie is niet alleen een uitkomst van een denk- en verbeeldingsproces, het creëert ook engagement tijdens het proces.
Niet alleen het ontwerp wordt op iteratieve wijze ontwikkeld; de samenwerking zelf ook. Dit kan conceptueel verhelderd worden door de term ‘frame’ op twee manieren te duiden: a) als het frame dat gekozen wordt voor het vraagstuk en de oplossingsrichting (wat is de situatie?) en b) als het frame dat gekozen wordt voor de samenwerking en de onderlinge relaties (wat doen wij in deze situatie?).
In die onderlinge relaties komt ook het thema macht aan bod. Teamleden hebben verschillende rollen. In participatieve trajecten, zoals bijvoorbeeld in co-design, wordt gelijkwaardigheid enerzijds verondersteld, maar moet tegelijkertijd in het proces gerealiseerd en onderhouden worden. Er wordt niet altijd een gelijk appèl gedaan op de deelname van betrokkenen: authenticiteit, kwetsbaarheid en professionele afstand staan op gespannen voet. Als dit niet benoemd of ondervangen wordt, kan dat leiden tot pijnlijke, onrechtvaardige situaties.
Design Thinking wordt gezien als passende werkwijze om HBO studenten op hun toekomst voor te bereiden. Het is een recente benadering voor het interdisciplinair oplossen van ‘wicked problems’. Vooral co-design geniet populariteit vanwege het veronderstelde emancipatoire karakter. Waar design thinking oorspronkelijk verwees naar ontwerpen voor de materiële wereld (industrieel ontwerp, architectuur), wordt de benadering steeds vaker ingezet voor sociale innovatie.
Design Thinking lijkt een blinde vlek voor machtsongelijkheden te hebben, terwijl macht met name in sociale transities een grote rol speelt. Wiens perspectief krijgt voorrang? Naïef optimisme staat dan in de weg van een kritische blik op de vaak tegenstrijdige belangen. Ook is er geen eenduidig beeld van de epistemologische basis van design thinking: het is geen homogeen vakgebied. Daarbij kunnen denken en doen niet gescheiden worden. Daarom is er belangstelling voor onderzoek naar de ontwerppraktijk: wat doen designteams en hoe stemmen ze hun activiteiten af?
In deze studie wordt gekeken naar de ontwerppraktijken van hybride teams die zich bezighouden met sociale innovatie. Door te kijken naar zowel ervaren als startende teams, wordt gekeken naar de manieren waarop het deze teams lukt om samenhang te creëren in de framing van het ontwerpproces: ‘framecoherentie’. Ontwerpers werken iteratief: ze ontwikkelen en kiezen frames, maar herzien ze ook regelmatig. Verbeelding speelt hierin een belangrijke rol. Juist in de dagelijkse interacties rondom het ontwikkelen, bepalen en continueren van frames worden gevestigde betekenissen herbevestigd of veranderen ze. Vanuit Weick's raamwerk van 'sensemaking' wordt gekeken naar de ontwerppraktijk als een ‘distributed social accomplishment’.
De analyse van macht en verbeelding in de ontwerppraktijken van ervaren en startende teams laat zien op welke wijze ontwerpteams vaardigheden en interventies inzetten en framecoherentie realiseren; welke ontwerpprincipes hieraan ten grondslag liggen en onder welke voorwaarden deze te reproduceren zijn.