Verhalen vertellen met data

Gemeentelijk beleid wordt steeds belangrijker om verschillende duurzaamheidsdoelen te vertalen naar concrete actie: wijken gaan van het aardgas af om CO2-besparingen te realiseren, binnensteden vergroenen om klimaatbestendig te worden, etc. Deze duurzaamheidsvraagstukken vragen om de betrokkenheid van inwoners bij het beleidsproces. Hiervoor zijn geloofwaardige en begrijpelijke data en informatie die passen bij de leefwereld, kennis en vaardigheden van de betrokkenen een vereiste. Echter, de datageletterdheid van een deel van de inwoners is beperkt: ze hebben moeite om visualisaties van complexe duurzaamheidsinformatie te interpreteren. Gemeenteprofessionals worden hiermee voor een dubbele uitdaging gesteld. Enerzijds is het een probleem dat gemeenten slechts een groep ‘usual suspects’ kunnen bereiken voor de totstandkoming en uitvoering van duurzaamheidsbeleid, wat het draagvlak ondergraaft. Anderzijds zijn bestaande visualisaties te complex voor inwoners.
In dit project hebben we in drie casestudies samen met vijf betrokken gemeentes en inwoners drie innovatieve datavisualisaties ontwikkeld, getest en in de praktijk ingezet. Uit het ontwikkelproces en het evaluatieonderzoek hebben we lessen getrokken en deze beschreven in een toegankelijk praktijkboek. Daarnaast hebben we een toolbox ontwikkeld, met bijvoorbeeld een kaartspel dat gemeenteprofessionals helpt om te beslissen of datavisualisaties voor hun beleidsdoel een geschikt middel zijn voor inwonerparticipatie bij duurzaamheidsbeleid.
We concluderen dat het ontwikkelen van datavisualisaties voor een brede doelgroep een les is in complexiteitsreductie. Daarnaast vraagt de inzet van datavisualisaties om een omslag in denken. Waar smartcityprofessionals vaak vanuit de data visualisaties ontwikkelen, is het voor deze context nodig om beleidsdoelen en de daarvan afgeleide communicatie- en participatiedoelen als startpunt voor het ontwerpproces te gebruiken en een communicatieplan te ontwikkelen voor de inzet van deze visualisaties in samenhang met andere communicatiekanalen en -uitingen. Vervolgonderzoek richt zich op datavisualisaties als middel om discussie tussen inwoners en tussen inwoners en gemeenteprofessionals te stimuleren. In dit project bleken deelnemende gemeentes hiervoor koudwatervrees te hebben.

Gemeentelijk beleid wordt steeds belangrijker om verschillende duurzaamheidsdoelen te vertalen naar concrete actie: wijken gaan van het aardgas af om CO2-besparingen te realiseren, binnensteden vergroenen om klimaatbestendig te worden, etc. Deze duurzaamheidsvraagstukken zijn ‘wicked problems’ die vragen om een beleidsproces dat anticipeert op onvoorziene omstandigheden en dat inwoners een belangrijke rol geeft. Voor zowel beleidsproces als inwonerpartcipatie zijn geloofwaardige en begrijpelijke data en informatie die passen bij de leefwereld van de betrokkenen een vereiste. Echter, de datageletterdheid van een deel van de inwoners is beperkt: ze hebben moeite om visualisaties van complexe duurzaamheidsinformatie te interpreteren. Gemeenteprofessionals worden hiermee voor een dubbele uitdaging gesteld. Enerzijds is het een probleem dat gemeenten slechts een groep ‘usual suspects’ kunnen bereiken voor de totstandkoming en uitvoering van duurzaamheidsbeleid, wat het draagvlak ondergraaft. Anderzijds ontbreekt het bestaande visualisaties van duurzaamheidsinformatie aan discussiemogelijkheden en zijn ze te complex voor inwoners met een beperkte datageletterdheid. Deze dubbele uitdaging maakt het bijzonder lastig om een participatietraject op te zetten waarin een diverse groep inwoners wordt bereikt en waarin datavisualisaties die uitnodigen tot het uitwisselen van perspectieven een rol spelen. Dit project ontwikkelt een toolbox ‘Eerste hulp bij datagedreven inwonerparticipatie aan duurzaamheidsbeleid’ om deze uitdagingen het hoofd te bieden. We ontwikkelen en testen met drie gemeenten en hun inwoners enthousiasmerende en eenvoudig te begrijpen datavisualisaties. We zetten met drie andere gemeenten participatieprocessen op waar deze visualisaties deel van uitmaken en we evalueren de inzet van deze visualisaties in praktijkcases over klimaatadaptatie en de energietransitie. De resultaten vertalen we naar voornoemde toolbox, bestaande uit deze visualisaties, ontwerprichtlijnen, een aanpak voor datagedreven participatie in duurzaamheidsbeleid en een aanpak om samen met inwoners visualisaties te ontwikkelen. De toolbox levert naast concrete handreikingen voor datagedreven inwonerparticipatie aan duurzaamheidsbeleid ook een bijdrage aan de adoptie van datagedreven werken binnen gemeenten.