Waterstoflandschap: schone energie, mooi landschap?

Waterstoflandschap: schone energie, mooi landschap?
Om de uitstoot van CO₂ voldoende terug te dringen is een transitie naar meer duurzame vormen van energie noodzakelijk. In Noord-Nederland wordt volop ingezet op waterstof, en daaraan verbonden, de ontwikkeling van een waterstofeconomie. Dit krijgt veel aandacht en steun, bijvoorbeeld van overheid en bedrijfsleven. Echter, er zijn ook zorgen die tot nu toe onderbelicht lijken te blijven. Zo is onduidelijk wat de ruimtelijke en landschappelijke consequenties zijn van deze waterstof economie, en hoe de ontwikkeling hiervan zich verhoudt tot andere ruimteclaims en druk op het landschap. Ook is er tot nu toe niet een methodiek of aanpak die belangen van verschillende groepen stakeholders, waaronder bewoners, voldoende meeneemt in ontwerp. Bovendien lijkt er sprake te zijn van twee gescheiden (professionele) netwerken (landschap en energie) die elkaar slechts zelden raken. Dit project wil onderzoeken wat de landschappelijke en ruimtelijke consequenties van de noordelijke waterstof economie zijn, en wil daarnaast beide gescheiden netwerken met elkaar verbinden. Hiervoor zal gebruik gemaakt worden van een op charrette of ontwerp-workshop geïnspireerde methodiek waarmee verschillende groepen stakeholders gezamenlijk werken aan een ontwerp voor een gebied of landschap. De focus van dit voorstel ligt op de verwachte landschappelijke impact van de waterstofeconomie, ruimtelijke planvormingsprocessen, participatieve aanpakken en het bij elkaar brengen van verschillende perspectieven. Het voorstel is opgesteld door een startconsortium bestaande uit Hanzehogeschool Groningen (2 kenniscentra) en 3 MKBs, met het idee het netwerk en consortium in de loop van het project verder uit te bouwen. In het kort zullen hiervoor de volgende stappen gezet worden: 1) onderzoeken van zowel goede als slechte voorbeelden uit de praktijk; 2) het voorbereiden en organiseren van een participatieve ontwerp-workshop (charrette); 3) het analyseren en uitwerken van de resultaten; 4) vastleggen van resultaten in ontwerp en bijbehorend inspiratie- en werkboek.

Waterstoflandschap: schone energie, mooi landschap?
Om de CO₂-uitstoot terug te dringen, is een transitie naar duurzame energie noodzakelijk. Noord-Nederland zet hiervoor sterk in op waterstof en de ontwikkeling van een waterstofeconomie. Hoewel dit initiatief brede steun krijgt van overheden en bedrijfsleven, blijven de ruimtelijke en landschappelijke consequenties tot nu toe onderbelicht. Er is weinig inzicht in hoe de groeiende waterstofeconomie zich zal verhouden tot andere ruimteclaims en landschappelijke kwaliteiten. Ook ontbreekt een methodiek die belangen van diverse stakeholders goed integreert in het ontwerp- en planproces. Bovendien bestaan er momenteel twee grotendeels gescheiden professionele netwerken – die van de energiesector en het ruimtelijke domein - die elkaar nog weinig ontmoeten. In het project Waterstoflandschap heeft een kernconsortium van Hanzehogeschool, Bureau PAU, LAOS landschapsarchitecten en Bügel Hajema, samen met andere partijen, een eerste verkenning uitgevoerd naar de ruimtelijke en landschappelijke effecten van de opkomende groene waterstofeconomie in Noord-Nederland. Daarbij werd duidelijk dat de kennis hierover nog fragmentarisch is. Veel waterstofprojecten bevinden zich nog in de onderzoeks- of ontwikkelfase. Concrete ontwerpvoorbeelden zijn schaars. Het project Waterstoflandschap heeft zich daarom primair gericht op het bijeenbrengen van de verschillende netwerken om kennisuitwisseling en probleemverkenning te stimuleren. Er is onder meer een expertmeeting georganiseerd waarin uiteenlopende perspectieven zijn gedeeld. Daarnaast vond een ontwerpworkshop plaats waarin drie casestudies werden onderzocht: de Eemsdelta, Groningen West en het cultuurhistorische Middag-Humsterland. Hoewel de workshop nog niet tot concrete ontwerpen leidde, bracht zij waardevolle inzichten. Duidelijk werd dat er nog fundamentele keuzes moeten worden gemaakt over de inrichting van het toekomstige energiesysteem. Voor de vervolgaanpak is het wenselijk de focus te verbreden naar de gehele energietransitie. Ook is het versterken van de samenwerking tussen de ruimtelijke en de energiehoek - inclusief binnen het onderwijs - essentieel om de ruimtelijke dimensies van technologische keuzes vroegtijdig mee te nemen in toekomstige planvorming.