De lectorale rede start vanuit een verkenning van de woorden uit het thema van het lectoraat. In de hoofdstukken erna wordt gekeken naar de drie vragen rondom professionalisering: waarom professionaliseren, hoe professionaliseren en wat/waarin professionaliseren. Hierna wordt de thematiek teruggeplaatst in de context van het lectoraat.
In het nieuwste nummer van de Nieuwe Meso, het vakblad voor bestuurders en schoolleiders in het basis, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs is het Focus-deel dit keer gewijd aan het opleiden van leraren. De gastredactie bestaande uit HvA-lector Marco Snoek, Fontys-lector Quinta Kools en de DNM-redacteuren Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin belichten het thema vanuit verschillende invalshoeken: de initiële lerarenopleidingen, ervaringen van startende leraren, en de wijze waarop de initiële lerarenopleiding en professionalisering van ervaren leraren kan samenkomen in professionele leergemeenschappen en in lesson studies. Daarbij gaan de verschillende artikelen in op de rol van schoolleiders en besturen bij het opleiden van nieuwe leraren en het ondersteuning van professionaliseren van ervaren leraren.Het focusdeel bevat bijdragen van verschillende HvA medewerkers: Marco Snoek, Evelien van Geffen, Tom van Eijck en Ed van den Berg.
Professionalisering van leraren en lerarenopleiders is een thema dat volop in de belangstelling staat, in scholen, lerarenopleidingen en in de politiek. In deze bijdrage gaan we in op het thema professionalisering, zoals dat vorm krijgt binnen het lectoraat ‘Professionaliteit van de beroepsgroep leraren en lerarenopleiders’. Eerst volgt een korte verkenning van het thema, daarna gaan we nader in op professionalisering door informeel leren, het thema dat ook in de workshop van de Inspiratiedag Lectoraten Educatie Fontys (LEF) (31 oktober 2013) centraal stond.
De nieuwe jeugdwet (2014) en de wet op passend onderwijs (2012) hebben als doel kinderen zoveel mogelijk in hun eigen leeromgeving laten opgroeien, waarbij het onderwijs en de jeugdhulp rondom het kind en het gezin worden georganiseerd (Coalitie passend onderwijs - jeugdhulp - zorg, 2018). Als gevolg hiervan wordt van professionals in het domein ‘kind en educatie’ (onderwijs, kinderopvang, sociaal werk, jeugdzorg, buurtwerk, sociaal werk en gemeente) steeds meer verwacht dat ze samenwerken met professionals uit verschillende sectoren om de zorg rondom het kind zo optimaal mogelijk te organiseren (interprofessioneel samenwerken). Van lerarenopleiders wordt verwacht dat zij studenten voorbereiden op het interprofessioneel samenwerken in de praktijk. Hiervoor is goed inzicht in deze complexe beroepstaak essentieel. In recente literatuur wordt de noodzaak van interprofessioneel samenwerken steeds benadrukt (Peeters, 2018; Slot & Leseman, 2019), echter een eenduidig beeld van wat goed interprofessioneel samenwerken inhoudt ontbreekt nog, evenals de complexiteitsfactoren die een rol spelen in het werkveld. In het postdoconderzoek wordt door cognitieve taakanalyse (CTA) inzichtelijk gemaakt welke kennis, vaardigheden en attitudes onderwijsprofessionals nodig hebben voor interprofessionele samenwerking. Door middel van interviews, observaties en expertmeetings met onderwijsprofessionals in tien goede praktijkvoorbeelden, wordt een vaardighedenhiërarchie ontwikkeld: een overzicht van alle vaardigheden en hun onderlinge relaties. Daarnaast worden complexiteitsfactoren in kaart gebracht. Deze inzichten worden gebruikt om onderwijsmodules te ontwikkelen voor opleidingen binnen KPZ. Uitgangspunt is het vier-componenten instructiemodel dat uitgaat van een hele-taak-benadering (Van Merriënboer & Kirschner, 2018). Dit model is uitermate geschikt voor het aanleren van complexe beroepstaken waarbij kennis, vaardigheden en attitudes geïntegreerd zijn. Studenten leren in authentieke leertaken (ontleend uit de CTA) oplopend in complexiteit interprofessioneel samen te werken. Naast het ondersteunen van studenten, draagt dit onderzoek bij aan professionalisering van lerarenopleiders en geeft het inzicht aan het werkveld in de volle breedte van interprofessioneel samenwerken.
Het consortium ‘iXpact: Gepersonaliseerd leren met en over ict’ richt zich op het verbeteren van onderwijs en (leraren)opleidingen met behulp van ict en tbv de digitale samenleving. Digitalisering in het onderwijs is een complexe innovatie die vraagt om een integrale benadering en transformatief leren op alle niveaus in de onderwijsorganisatie. De centrale focus van het iXpact-consortium, dat wat praktijkpartners, lerarenopleidingen en onderzoekers verbindt, is de vraag hoe (aankomend) onderwijsprofessionals effectief kunnen worden toegerust en ondersteund voor deze innovatie. Het consortium iXpact heeft tot doel om reeds aanwezige kennis sectordoorsnijdend (po, vo, mbo, hbo) te bundelen en verder uit te bouwen en met die kennis de onderwijspraktijk en lerarenopleidingen beter te voeden. iXpact richt zich op het organiseren van de processen die nodig zijn om bestaande kennis (verder) toepasbaar te maken in de praktijk ten behoeve van de onderwijsprofessionals (leraren/docenten, lerarenopleiders, leidinggevenden) en de processen die nodig zijn om de vraagarticulatie ten behoeve van nieuwe onderzoeksvragen te versterken en de benodigde onderzoeksexpertise bijeen te brengen. Het doel is dat bestaande en nieuwe onderzoeksresultaten méér zichtbaar effect hebben in de schoolorganisaties en lerarenopleidingen en beter bijdragen aan de beoogde onderwijsinnovatie met ict. iXpact bouwt voort op de verbinding van het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict van de HAN in structurele regionale en/of sectorale samenwerkingen en langlopende projecten. In deze samenwerkingsverbanden en projecten participeren vele onderwijspartners in po, vo en mbo, lerarenopleidingen, diverse hogescholen en onderzoekspartners. Het consortium beoogt deze verbinding te versterken in een landelijke, sectoroverstijgende structurele kennisinfrastructuur. Om dat te realiseren bouwt iXpact aan: een kennisorganisatie rond het thema van lectoren, practoren, universitair en overige onderzoekers met een gerichte kennisagenda als basis voor het ontsluiten van kennisproducten en nieuw onderzoek; een landelijke, sectoroverstijgende community van onderwijspraktijk, lerarenopleidingen en onderzoek; professionalisering en een netwerk van kartrekkers, leidinggevenden en procesbegeleiders/onderzoekers.
Een veelbelovend model voor de professionele ontwikkeling van docenten/opleiders, gebaseerd op diepgaande samenwerking tussen docenten/opleiders en gericht op het verbeteren van het leren van studenten, is Lesson Study. Lesson Study wordt echter nauwelijks in het mbo toegepast. Met het Europese LS4VET-project gaan we de Lesson Study methode aanpassen en geschikt maken voor het mbo.Doel Het doel is om een diepgaande en duurzame impact te bereiken - dat wil zeggen, verbetering van de kwaliteit van het onderwijs – bij mbo’s die de methode toepassen. Aanpak Projectleden zijn onder meer hoger onderwijsinstellingen met vooraanstaande onderzoekers en lerarenopleiders die ervaring hebben met Lesson Study. Elke hogeschoolinstelling werkt samen met partner MBO- instelling die op zoek is naar effectieve manieren om de samenwerking tussen hun docenten en het beroepsonderwijs te verbeteren. Relevantie Het korte termijn resultaat van het project is een methode en een handboek van een effectief docentprofessionaliseringsmodel, Lesson Study, dat specifiek is gericht op het mbo. De resultaten zullen publiekelijk toegangkelijk zijn. Het lange termijn resultaat is dat het LS4VET-project docenten/opleiders van mbo’s wil ondersteunen bij het vormen van professionele leergemeenschappen door ze de Lesson Study-methode en een bijpassende toolkit aan te bieden. Looptijd 01 september 2020 - 31 augustus 2023 Resultaten In het project ontwikkelen we een: 1. Model - een theoretisch model dat richtlijnen biedt voor Lesson Study in het mbo 2. een online cursus 3. Storyboard and Toolkit 4. eBook - een handboek voor docenten/opleiders en managers binnen het mbo Samenwerking met kennispartners Stichting Landstede (Netherland) ELTE Eötvös Loránd University Institute of Intercultural Psychology and Education (Hungary) – project coordinator iTStudy Hungary Educational and Research Centre Ltd. (Hungary) Neumann János Computer Science Technical School (Hungary) Pedagogische Hochshule Niederösterreich (Austria) Vocational School Baden Lower Austria (Austria) Universita ta Malta (Malta) Institute of Tourism Studies (Malta)
