Voor u ligt het booklet Sensing Streetscapes: perspectieven op verdichting. Het bundelt de interviews van elf ontwerpbureaus, drie gemeentelijke senior stedenbouwers, de voormalige rijksadviseur, vijf mondiale academische pioniers van de neuro-architectuur en een verkenning naar negen bijzondere Chinese woningbouwprojecten.Deze uitgave is onderdeel van het tweejarig onderzoeksproject Sensing Streetscapes. Hierin werken onderzoekers van de HvA samen met de praktijk en internationale onderzoeksgroepen aan het ontleden van het begrip menselijke maat voor het ruimtelijk ontwerp. De conceptversie van het booklet werd op het eindseminar-excursie van 28 mei 2021 gepresenteerd. Aan de publicatie zijn de inzichten uit het eindsymposium en excursie toegevoegd, alsmede een top-10 lijst van lessen voor het verdichten met een menselijke maat op ooghoogte.
MULTIFILE
In de komende 20 jaar ondergaat KnoopXL, het stedelijk gebied rond Eindhoven Centraal Station, een flinke transformatie. Het gebied moet een aantrekkelijk verblijfsgebied worden – met ruimte voor recreatie en ontmoeting. Onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven en Fontys Hogeschool bekeken hoe dit een aangename plek kan worden waar verschillende groepen mensen zich thuis voelen. Conclusie: stedelijk groen (bomen en gras) zorgt voor positieve emoties en daarmee voor een positieve perceptie van de ruimtelijke kwaliteit ter plaatse.
LINK
Of het nu gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie of verdere verdichting in steden: in de ondergrond wordt naar oplossingen gezocht en vaak ook gevonden. Dat is mooi, maar zorg is op zijn plek. Op strategisch ruimtelijk planniveau spelen de potenties en beperkingen vanuit de ondergrond nog nauwelijks een rol in overwegingen. Daardoor kunnen beperkingen in de ondergrond op den duur het realiseren van maatschappelijke doelen belemmeren en worden potenties niet benut. Het pragmatisme op uitvoeringsniveau, waarmee alle wensen nu nog zo goed mogelijk bij elkaar gebracht worden, loopt voor de grote transitieopgaven tegen zijn grenzen aan.
DOCUMENT
Onze straten zijn in transitie: Verdichting door de bouw van 1 miljoen nieuwe woningen in de bestaande stad; de versnippering van nieuwe vormen van (deel)mobiliteit; vergroening; installaties en objecten voor energietransitie; de introductie van biobased en circulaire materialen; de verschraling van het winkelaanbod; de introductie van heel nieuwe typen woonmilieus. Allemaal werkt door in de straatruimte; de gedeelde publieke ruimte tussen de gebouwen die cruciaal is voor de leefkwaliteit en well-being van inwoners. Het maken van de straatruimte vindt gefragmenteerd en geleidelijk plaats. Met de bouw van 1 miljoen nieuwe woningen de komende tien jaar is de impact echter nauwelijks te overschatten. Gemeentelijke overheden bepalen de kaders en stellen de regels, maar de daadwerkelijke keuzes en uitwerkingen worden door ontwerpbureaus gemaakt. Deze MKB-ers twijfelen of de gangbare opwerpoplossingen inderdaad de well-being versterken. Zij hebben urgente behoefte aan meer evidence based kennis hierover, vernieuwde ontwerpoplossingen en kennisdeling. Met deze mkb-vraag gaat dit onderzoek aan de slag. Dit onderzoeksvoorstel richt zich op de straatruimte op ooghoogte, de nieuwe verdichtingslocaties, drie gebruikersgroepen (bewoners, passanten, bezoekers) en de impact op well-being van de huidige ontwerpoplossingen, mede in relatie tot nieuwe vereisten vanuit personenmobiliteit en vergroening. Hiertoe hebben we een consortium samengesteld van architectuur, stedenbouw, landschapsarchitectuurbureaus, brancheorganisaties en een reflectiegroep van ruimtelijk opdrachtgevers en interdisciplinaire internationale academici. We bouwen voort op ons exploratieve onderzoek Sensing Streetscapes en de daarin geteste nieuwe technologieën (artificial intelligence en eye-tracking-technologie uit de neurologie) en zetten die in om de impact van ontwerpoplossingen op de well-being van gebruikers van de straatruimte te meten – en tussentijdse resultaten in te zetten om een cultuur van reflectie en innovatie in de praktijk van de ruimtelijke ordening aan te jagen.
In stedelijk gebied over de hele wereld (dus ook in Groningen), neemt het risico op overstromingen en hittestress toe. Daarom zijn er ruimtelijke maatregelen nodig om de stad koeler te maken en om wateroverlast te beperken. Maar hoe je dat in een stad waar de openbare ruimte al beperkt is? En waar andere ontwikkelingen, zoals verdichting en mobiliteit, tegelijkertijd ook een beroep doen op deze beperkte ruimte?Dit is een moeilijke opgave. Moeilijk, maar niet onmogelijk! Zo is voor het Damsterplein het project LIFE COOL SQUARE opgezet. In dit project wordt gekeken naar oplossingen en ideeën om de steenachtige openbare ruimte om te vormen tot een aantrekkelijke, groene en leefbare omgeving. Met bomen, bankjes en leuk voor jong en oud.
De nieuwe lector Gezonde Stedelijke Ontwikkeling levert onderbouwde praktijkgerichte oplossingen voor de vraag hoe je stedelijke verdichting kunt combineren met het creëren van groene en rustige plekken, waar mensen kunnen ontspannen, ontmoeten en bewegen. In de regio Utrecht en heel Nederland worden de komende jaren veel woningen bijgebouwd binnen de gemeentegrenzen. Deze stedelijke verdichting gaat vaak ten koste van groene en rustige plekken, terwijl zulke plekken juist essentieel zijn voor de gezondheid van stadsbewoners. Provincie Utrecht en Utrechtse gemeenten zoeken naar manieren waarop die stedelijke verdichting kan samengaan met het creëren van groene en rustige plekken, waar mensen kunnen ontspannen, ontmoeten en bewegen. Hoe zorg je dat de plekken aansluiten op de wensen van alle belanghebbenden, inclusief kwetsbare groepen en toekomstige bewoners, zodat alle groepen deze plekken ook daadwerkelijk gaan gebruiken? Hoe betrek je hen in het ruimtelijk planproces? Hoe worden de groene en rustige plekken na realisatie gebruikt en beleefd? De lector Gezonde Stedelijke Ontwikkeling wil dit in ‘living labs’ onderzoeken en praktische handvatten ontwikkelen voor professionals om groene en rustige plekken te kunnen creëren. In het lectoraat monitoren we hoe gebruikers na realisatie de plek gebruiken en beleven, met daarvoor (door)ontwikkelde methoden. We analyseren in hoeverre oorspronkelijke ambities ten aanzien van groene en rustige plekken zijn gerealiseerd, en wat daarin stimulerende en belemmerende factoren zijn. We borgen de inzichten en maken deze beschikbaar voor huidige en toekomstige professionals die werken aan gezonde stedelijke ontwikkeling. De L.INT lector Gezonde Stedelijke Ontwikkeling combineert de expertise van RIVM en Hogeschool Utrecht (HU). De activiteiten zijn ingebed in lopende projecten en programma’s van HU en RIVM. Door de samenwerking met provincie, gemeenten en andere praktijkprofessionals komt de nieuwe kennis terecht in de beroepspraktijk. De lector wordt ondergebracht in het Lectoraat Building Future Cities van het Kenniscentrum Gezond en Duurzaam Leven, HU.
