Nachthitte is slecht voor de gezondheid. Zo blijkt uit onderzoek. Je slaapt minder diep en valt minder makkelijk in slaap. Maar vanaf welke temperatuur is een nacht te heet? En wat kunnen gemeentes en bewoners doen om de temperatuur ’s nachts laag te houden? Binnen het project 1001 Hete Nachten werken onderzoekers en meteorologen samen om deze vragen te beantwoorden en gerichte adviezen te geven. Docent-onderzoeker Anna Solcerova van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) vertelt erover in dit artikel.
Wat je leest in dit artikel
Slapen in de hitte is slecht voor de gezondheid. Maar wanneer is een nacht te heet? De antwoorden op die vraag blijken nogal te verschillen. En wat kunnen we doen tegen hete nachten? Het onderzoeksproject 1001 Hete Nachten formuleert een definitie en adviseert gerichte maatregelen.
Over het onderzoek
We spreken van een tropennacht bij een temperatuur van 20 graden Celsius of meer. Maar klopt die definitie wel? En hoe vaak en waar komen warme nachten voor? Het onderzoeksproject 1001 Hete Nachten (Hogeschool van Amsterdam) beantwoordt die vragen. In samenwerking met Stichting CAS, het KNMI, TAUW Foundation en Weather Impact B.V. brengen de onderzoekers data in kaart. Ook geven ze gerichte adviezen om in te spelen op hete nachten.
Anna Solcerova studeerde Environmental Modelling aan de Czech University of Life Sciences (CZU) in Praag. Ook studeerde ze meteorologie aan Wageningen Universiteit en promoveerde ze aan de Technische Universiteit Delft met een onderzoek naar waterbeheer met een focus op klimaatadaptatie. Nu werkt ze als docent-onderzoeker bij de HvA, waar ze onderzoek doet naar klimaat- en hitteadaptatie in stedelijke gebieden.
Solcerova: “Eerst richtte ik me veel op onderzoek naar ruimtelijke adaptatie van hitte, ook binnen woningen. Ik heb me altijd beziggehouden met klimaatkwesties en het onderzoek daarnaar. Na mijn promotie zocht ik een baan. Het was mij onbekend dat ze op hogescholen ook onderzoek deden, totdat ik hoorde dat ze iemand zochten voor een project rondom hitte. Ik doe nu toegepast onderzoek op de HvA in samenwerking met gemeenten, provincies, en andere praktijkpartners. Mensen gaan de resultaten ervan echt gebruiken. Dat vind ik superleuk. Het is een grote motivatie om me bezig te houden met praktijkgericht onderzoek.”
De zomers worden steeds heter. In 2018 is zelfs de heetste zomer ooit gemeten. Toch overleden toen 'slechts’ honderd mensen; in andere jaren lagen die cijfers hoger. Hoe kan dat?
Solcerova: “Het blijkt dat nachten cruciaal zijn om te herstellen tijdens hete periodes. Het menselijk lichaam herstelt ’s nachts, maar als de nachten ook heet zijn lukt dat niet. In het project 1001 Hete Nachten onderzoeken we hoe vaak het ’s nachts te warm is en waar. We moeten dan eerst weten wanneer het ‘te warm’ is. Het afgelopen jaar richtten we ons vooral op het herdefiniëren van het begrip ‘hete nacht’. Nu houdt dat in: vanaf twintig graden. Maar als het alleen om 4 uur ’s nachts even onder de twintig graden is, is de rest van de nacht nog steeds heet. In de toekomst willen we ons minder richten op de minimumtemperatuur en meer op de gemiddelde temperatuur gedurende de nacht en de avondtemperatuur (ofwel inslaaptemperatuur). De temperatuur ’s avonds is vooral belangrijk omdat mensen dan hun huis proberen te ventileren of af te koelen, zodat ze in slaap kunnen vallen.”
Hoe vaak komt een hete nacht voor en waar? De antwoorden blijken nogal te verschillen.
Solcerova: “Een tweede deel van het onderzoek gaat over de regionale en ruimtelijke verschillen in nachttemperatuur. We onderzoeken nu hoe vaak en waar warme nachten voorkomen. We kijken bijvoorbeeld naar het verschil tussen kust en binnenland, en tussen stad en platteland. We hebben zelfs enkele metingen uitgevoerd naar eventuele verschillen – en de mogelijke oorzaken daarvan – in de nachttemperaturen binnen één straat. Die gegevens worden momenteel geanalyseerd. Door de klimaatverandering zal de nachthitte alleen nog maar toenemen. We willen dus goed in kaart brengen welke andere factoren invloed hebben op nachthitte. We zien bijvoorbeeld dat vegetatie een verkoelend effect heeft.”
Om gerichte adviezen te geven, moet ‘een hete nacht’ dus eerst goed gedefinieerd worden. Daarop kan beleid worden aangepast.
Solcerova: “Er zit ook een spanningspunt in ons onderzoek: hete nachten zijn slecht voor de gezondheid, maar we willen ook niet dat iedereen de airco zomaar aanzet, want dat is slecht voor de planeet. Ons laatste werkpakket gaat daarom over adviezen voor adaptatie aan nachthitte. Er zijn al hitteplannen voor overdag, maar niet specifiek voor ’s nachts. Doorluchten is nu het algemene advies, maar in zo’n tropennacht blijft het heet, dus dan heeft dat weinig zin. Bovendien kan het in steden tot wel vijf graden warmer zijn dan op het platteland. Omgevingsfactoren hebben daar invloed op.”
Ook studenten werken mee binnen dit project. Ze helpen bij de metingen en met het analyseren van data.
Solcerova: “We werken op twee manieren samen met studenten: rechtstreeks binnen het project, wanneer ze ons helpen met de metingen, of een model maken dat helpt bij de gegevensanalyse; en wanneer we ze vragen om een onderzoek te doen dat onze kennis verdiept. Zo werken we bijvoorbeeld samen met studenten van de opleiding biomedische technologie. Vrijwilligers meten gedurende meerdere nachten in de zomer hun hartslag en de temperatuur in hun slaapkamer. De studenten kunnen vervolgens de kwaliteit van de slaap van de vrijwilligers berekenen en deze in verband brengen met de gemeten temperatuur. Hierdoor krijgen we een beter inzicht in de relatie tussen warme nachten en slaapkwaliteit.”
We vroegen Solcerova wat ze hoopt te bereiken.
Ze besluit: “Ik hoop op meer bewustwording van de gevolgen en de risico’s van hete nachten, dus op een beter begrip van het thema. Dan kunnen we meer kennis vergaren over de frequentie en de ruimtelijke verschillen in het optreden van hete nachten, nu en in de toekomst. Per locatie ontstaan dan wellicht ook specifieke oplossingen, die niet per se binnen dit project vallen, maar waarop anderen kunnen voortborduren. De kans op een tropennacht neemt elk jaar toe. Het is dus hoognodig dat we zulke onderzoeken blijven doen en actie ondernemen.”
Meer weten over het onderzoek? Bekijk hier de projectpagina.
Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door TAUW Foundation.
The Thermostaat project aimed to investigate how can we use community creation and citizen science to make people more aware of and more adapted to heat in apartments as a consequence of climate change. To this end, residents in IJmuiden and Amsterdam measured temperature in their apartments and with the help of the researchers reflected on their situation and heat adaptation options. Investigative journalists working in this project then brought the stories of the residents to the general public.
MULTIFILE
